นิตยสารบทบัณฑิตย์

บทวิเคราะห์คำพิพากษาศาลฎีกา คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 523/2562 ที่ 6233/2564 และที่ 296/2567

ศาสตราจารย์พิเศษไพโรจน์ วายุภาพ — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์หลักกฎหมายตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์และประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งที่ปรากฏในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 523/2562 และคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 6233/2564 และหลักกฎหมายตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายอาญาที่ปรากฏในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 296/2567

โจทก์ทำสัญญาเช่าที่ดินกับการรถไฟแห่งประเทศไทยโดยมีข้อสัญญากำหนดหน้าที่ ให้ผู้เช่ามีหน้าที่และรับภาระในการขับไล่ผู้บุกรุกหรือผู้ประกอบการเดิม รื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง ผู้เช่าต้องรับภาระในการดำเนินการและแก้ไขโดยเสียค่าใช้จ่ายด้วยทุนทรัพย์ของผู้เช่าเอง ภายหลังทำสัญญา โจทก์ไม่สามารถเข้าครอบครองและใช้ประโยชน์ในที่ดินบางส่วนได้เนื่องจากจำเลยได้เข้ามาครอบครองอาศัยอยู่ก่อน โจทก์จะมีอำนาจฟ้องขับไล่จำเลยได้โดยตรงหรือไม่ อย่างไร ศาลฎีกาได้วินิจฉัยไว้ในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 523/2562 ซึ่งผู้เขียนมีความเห็นที่แตกต่างดังรายละเอียดในหมายเหตุท้ายฎีกา

โจทก์ฝากเงินไว้กับจำเลยซึ่งประกอบกิจการธนาคารพาณิชย์และเป็นผู้ให้บริการการใช้หรือโอนเงินผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่และคอมพิวเตอร์ ต่อมาเงินในบัญชีเงินฝากของโจทก์ถูกโอนไปยังบัญชีเงินฝากของผู้อื่นโดยเป็นบัญชีเดียวกันหรือชื่อบัญชีเดียวกันหลายครั้งติดต่อกันในช่วงเวลาเดียวกันในเวลากลางคืนย่อมเป็นพฤติกรรมในการทำธุรกรรมทางการเงินที่ผิดปกติ จำเลยมีหน้าที่ที่จะต้องจัดให้มีมาตรการป้องกันการโอนเงินหรือการทำรายการหรือธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ที่ไม่ชอบเพื่อป้องกันมิให้มีความเสียหายเกิดขึ้นหรือไม่ เพียงใด ศาลฎีกาได้วินิจฉัยไว้ในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 6233/2564 ซึ่งผู้เขียนมีข้อสังเกตในหมายเหตุท้ายฎีกา

คำว่า “โดยทุจริต” ตามบทนิยามในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 1 (1) ซึ่งเป็นองค์ประกอบของความผิดฐานลักทรัพย์จะมีความหมายครอบคลุมถึงกรณีที่จำเลยเชื่อโดยสุจริตว่าจำเลยสามารถทำได้ในพฤติการณ์นั้นด้วยหรือไม่ เพียงใด ศาลฎีกาได้วินิจฉัยไว้ในคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 296/2567 ซึ่งผู้เขียนมีข้อสังเกตในหมายเหตุท้ายฎีกา

บก.บอกกล่าว

ดร.สุรสิทธิ์ แสงวิโรจนพัฒน์ — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

ปัญหาในการจัดเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างที่ได้รับประโยชน์จากโครงการพัฒนาสาธารณูปโภคด้านคมนาคมขนส่งของรัฐในประเทศไทย

ศรัณยู โสสิงห์, วัชรี วรรณลี, รองศาสตราจารย์ตรีเนตร สาระพงษ์ — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

บทความวิชาการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สภาพปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการจัดเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างที่ได้รับประโยชน์จากการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่งของรัฐในประเทศไทยโดยใช้การศึกษาวิจัยเอกสาร (Documentary Research)

จากการศึกษาพบว่า ภายหลังมีการบังคับใช้พระราชบัญญัติภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. 2562 ได้ก่อให้เกิดปัญหาทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บภาษีหลายประการด้วยกัน อาทิ ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับความไม่เสมอภาคของรายได้จากการจัดเก็บภาษีขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่อยู่ในพื้นที่โครงการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่งของรัฐ ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการจัดสรรพื้นที่พิเศษสำหรับการจัดเก็บภาษีที่ได้ประโยชน์จากการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่งของรัฐ และปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการจัดเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างจากผู้ประกอบธุรกิจด้านการพัฒนาที่อยู่อาศัยประเภทอาคารชุดที่ได้รับประโยชน์จากการพัฒนาโครงสร้างด้านคมนาคมขนส่งของรัฐ ซึ่งปัญหาดังกล่าวก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมและไม่เสมอภาคในการจัดเก็บภาษีตลอดจนไม่สอดคล้องกับการปฏิรูปและการพัฒนาประเทศตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับปัจจุบันและยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี จึงสมควร แก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. 2562 เพื่อให้สามารถแก้ไขปัญหาทาง กฎหมายได้อย่างมีประสิทธิภาพ อันจะนำไปสู่การสร้างความเสมอภาคและเป็นธรรมทางด้านภาษีในสังคมไทยที่ยั่งยืนมั่นคงต่อไป

ทั้งนี้ ผู้เขียนมีข้อเสนอแนะให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. 2562 ในมาตรา 7 วรรคสอง โดยกำหนดให้นำรายได้บางส่วนจากการจัดเก็บภาษี ที่ดินและสิ่งปลูกสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ได้รับประโยชน์จากการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่งของรัฐนำส่งคลังเป็นรายได้แผ่นดินและเพิ่มเติมมาตรา 72/1 และมาตรา 72/2 ในพระราชบัญญัติดังกล่าว โดยกำหนดให้มีการจัดแบ่งพื้นที่พิเศษในการจัดเก็บภาษี ที่ดินและสิ่งปลูกสร้างและกำหนดอัตราการจัดเก็บภาษีในพื้นที่ที่มีโครงการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคด้านคมนาคมหรือด้านอื่น ๆ สูงกว่าพื้นที่ที่ไม่มีโครงการดังกล่าว

การตรวจสอบการกระทำตามหน้าที่และอำนาจของผู้ตรวจการแผ่นดิน ตามรัฐธรรมนูญโดยองค์กรตุลาการ

พรรณรพี ชุมนุมพร, ดร.ดลนภา นันทวโรไพร — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

บทความนี้มุ่งศึกษาถึงลักษณะการกระทำตามหน้าที่และอำนาจของผู้ตรวจการแผ่นดินในกรณีต่าง ๆ ว่ามีลักษณะในทางกฎหมายเป็นอย่างไร แนวคำวินิจฉัยของศาลที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติหน้าที่ดังกล่าวของผู้ตรวจการแผ่นดิน และปัญหาที่เกี่ยวกับเขตอำนาจศาลในการตรวจสอบการกระทำตามหน้าที่และอำนาจของผู้ตรวจการแผ่นดิน เพื่อหาข้อสรุปและข้อเสนอแนะให้การตรวจสอบการกระทำของผู้ตรวจการแผ่นดินตามรัฐธรรมนูญและกฎหมายให้มีความชัดเจนและเหมาะสม

ผู้เขียนได้ศึกษาปัญหาดังกล่าวจากรัฐธรรมนูญ กฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญ และกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง วรรณกรรม ตำรากฎหมาย บทความทางวิชาการต่าง ๆ รวมทั้งวิเคราะห์คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ คำสั่งและคำพิพากษาของศาลปกครอง โดยนำข้อมูลมาทำการศึกษา เรียบเรียง และวิเคราะห์จากแนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐต่าง ๆ และศึกษาลักษณะการใช้อำนาจและการตรวจสอบการใช้อำนาจของผู้ตรวจการแผ่นดินของต่างประเทศ เพื่อหาข้อสรุปและแนวทางในการแก้ปัญหาของการศึกษา ซึ่งจากการศึกษาพบว่า ผู้ตรวจการแผ่นดินเป็นองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญที่มีการบัญญัติหน้าที่และอำนาจไว้ ทั้งในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 และพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดิน พ.ศ. 2560 ส่งผลให้การกระทำของผู้ตรวจการแผ่นดินมีทั้งการใช้อำนาจตามรัฐธรรมนูญและการใช้อำนาจทางปกครอง แต่ไม่ได้มีการแยกแยะให้ชัดเจนไว้ในกฎหมายแต่อย่างใดว่ากรณีใดเป็นการใช้อำนาจตามรัฐธรรมนูญหรือเป็นการใช้อำนาจทางปกครอง ประกอบกับผู้ตรวจการแผ่นดินมีหน้าที่และอำนาจหลักในการแสวงหาข้อเท็จจริงเพื่อเสนอแนะต่อหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องให้ดำเนินการโดยไม่มีอำนาจสั่งการส่งผลให้คำวินิจฉัยของศาลที่เกี่ยวข้องกับปฏิบัติหน้าที่ของผู้ตรวจการแผ่นดินยังไม่มีความชัดเจน และเกิดปัญหาว่าการกระทำของผู้ตรวจการแผ่นดินอยู่ภายใต้การตรวจสอบขององค์กรตุลาการใด

ผู้เขียนจึงมีข้อเสนอแนะเห็นควรแก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 231 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 และมาตรา 3 แห่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 รวมถึงมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2561 เพื่อให้เกิดความชัดเจนว่าการกระทำของผู้ตรวจการแผ่นดินอยู่ภายใต้การตรวจสอบขององค์กรตุลาการใด

ปัญหาเกี่ยวกับเขตอำนาจศาล ในการสอบสวนเปรียบเทียบและสั่งการในการออกหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน ตามมาตรา 60 แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน

ณชญาดา มณีจันสุข — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

บทความฉบับนี้มุ่งเน้นศึกษาปัญหาเขตอำนาจศาลในการสอบสวนเปรียบเทียบและสั่งการในการออกหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน ตามมาตรา 60 แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน โดยใช้วิธีการศึกษาเปรียบเทียบ และศึกษาพัฒนาการของระบบกฎหมาย หลักเกณฑ์และแนวทางการพิจารณาเขตอำนาจศาลจากกฎหมายต่างประเทศ ได้แก่ กฎหมายฝรั่งเศส กฎหมายเยอรมัน รวมทั้งพิจารณากรณีศึกษาจากคำพิพากษาของต่างประเทศดังกล่าว คำพิพากษาศาลปกครองไทย และคำวินิจฉัยของคณะกรรมการวินิจฉัยชี้ขาดอำนาจหน้าที่ระหว่างศาล

จากการศึกษาพบว่า คณะกรรมการวินิจฉัยชี้ขาดอำนาจหน้าที่ระหว่างศาลได้วางแนววินิจฉัยว่าหากประเด็นแห่งคดีเป็นเรื่องโต้แย้งสิทธิในที่ดินให้อยู่ในอำนาจพิจารณาพิพากษาของศาลยุติธรรม และหากเป็นข้อพิพาทเกี่ยวกับความชอบด้วยกฎหมายของคำสั่งทางปกครองให้อยู่ในอำนาจพิจารณาพิพากษาของศาลปกครอง ส่วนคดีที่มีประเด็นเกี่ยวเนื่องกันหากการวินิจฉัยสิทธิในที่ดินเป็นประเด็นแห่งคดีให้เป็นอำนาจศาลยุติธรรมในการพิจารณาคดี แต่ถ้าข้อโต้แย้งเกี่ยวกับสิทธิในที่ดินเป็นเพียงประเด็นรองในคดีพิพาททางปกครอง ก็ย่อมอยู่ในอำนาจพิจารณาพิพากษาของศาลปกครอง สอดคล้องกับแนววินิจฉัยของศาลประเทศฝรั่งเศสและเยอรมันที่ถือว่าข้อพิพาทเกี่ยวกับกรรมสิทธิ์ในที่ดินอยู่ในอำนาจพิจารณาพิพากษาของศาลยุติธรรม แต่หากปัญหากรรมสิทธิ์ที่ดินเป็นเพียงประเด็นเกี่ยวพันกับประเด็นแห่งคดีที่เป็นข้อพิพาททางปกครอง ศาลปกครองมีอำนาจพิจารณาพิพากษาได้ โดยบทความนี้เสนอว่า ควรกําหนดให้คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่เจ้าหน้าที่ของรัฐดำเนินการสอบสวนเปรียบเทียบและออกคำสั่งทางปกครองเกี่ยวกับหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย เป็นคดีอยู่ในอํานาจศาลปกครองตามมาตรา 9 วรรคหนึ่ง (1) แห่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 เพื่อกำหนดเขตอำนาจศาลที่เหมาะสม ทั้งเป็นการลดภาระงานของศาลและคณะกรรมการวินิจฉัยชี้ขาดอำนาจหน้าที่ระหว่างศาล ส่งผลให้คู่กรณีได้รับการพิจารณาพิพากษาที่รวดเร็ว และพัฒนาระบบศาลหรือระบบกฎหมายของไทยให้เป็นระบบให้มีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผลมากยิ่งขึ้น

ประเทศไทยกับการพัฒนากฎหมายพาณิชย์

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.จุมพิตา เรืองวิชาธร — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

ประเทศไทยประกาศใช้ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ป.พ.พ.) บรรพ 3 ว่าด้วย ‘เอกเทศสัญญา’ ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2467 ต่อมาได้รับการตรวจชำระและประกาศใช้ใหม่ในปี พ.ศ. 2471 ซึ่งขณะนั้นประเทศไทยยังคงเป็นสังคมเกษตรกรรม บทบัญญัติเรื่องซื้อขายจึงมุ่งใช้บังคับกับการซื้อขายทางแพ่งเป็นหลัก ดังปรากฏในบทบัญญัติของมาตรา 456 วรรคสองและวรรคสาม ที่กำหนดไว้โดยรวมเกี่ยวกับหลักฐานในการทำสัญญาซื้อขายว่า สัญญาซื้อขายสังหาริมทรัพย์ ซึ่งตกลงกันมีราคาห้าร้อยบาท (ปัจจุบันสองหมื่นบาท1) หรือกว่านั้นขึ้นไป ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อฝ่ายผู้ต้องรับผิด หรือได้มีการวางประจำไว้ หรือชำระหนี้บางส่วนแล้ว จึงจะฟ้องร้องบังคับคดีได้ ดังนั้น เมื่อเป็นกรณีของการซื้อขายสินค้าที่ผู้ซื้อผู้ขายไม่ได้อยู่ต่อหน้ากัน เช่นในกรณีของการซื้อขายสินค้าระหว่างประเทศ โดยผู้ซื้อหรือผู้ขายฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ได้อยู่ในประเทศไทยหรือการซื้อขายสินค้าทางพาณิชย์ โดยผู้ซื้อและผู้ขายที่แม้นจะอยู่ในประเทศไทยด้วยกันแต่อาจอยู่ในที่ที่ห่างไกลกัน จึงเกิดปัญหาเกี่ยวกับหลักฐานในการทำสัญญาซื้อขายตามบทบัญญัติของ ป.พ.พ. มาตรา 456 วรรคสองและวรรคสามดังกล่าวข้างต้น กล่าวคือ ในปี พ.ศ. 2537 มีคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3046/2537 และคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3651/2537 อันเป็นรู้จักกันโดยทั่วไปในชื่อ ‘ฎีกาข้าวนึ่ง’ ซึ่งเกี่ยวข้องกับสัญญาซื้อขายสินค้าระหว่างประเทศ ที่ได้จุดประกายให้สังคมไทยตระหนักว่ากฎหมายซื้อขายของเรา ไม่สอดคล้องกับสภาวะทางสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไป เนื่องจาก กฎหมายซื้อขายต้องมีบทบัญญัติที่สามารถรองรับการซื้อขายสินค้าระหว่างประเทศและการซื้อขายทางพาณิชย์ อันมีลักษณะเฉพาะแตกต่างไปจากการซื้อขายทางแพ่งเพื่อใช้สอยในครัวเรือนมิใช่เพื่อการค้าด้วย

บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อแสดงให้เห็นว่าการที่ประเทศไทยไม่ได้แยกตรากฎหมายแพ่งและพาณิชย์ไว้เป็นต่างหากจากกัน อาจเป็นการทำให้กฎหมายประเภทใดประเภทหนึ่ง หรือทั้งสองประเภทนี้ อันหมายถึง กฎหมายแพ่งและกฎหมายพาณิชย์ ไม่ได้ถูกใช้ ตีความ และพัฒนาภายใต้บทบัญญัติที่ถูกต้องและเหมาะสม จากตัวอย่างในฎีกาข้าวนึ่ง ดังนั้น การพัฒนาหลักกฎหมายพาณิชย์อันเป็นหลักกฎหมายที่มีความสำคัญในการขับเคลื่อนเศรฐกิจของประเทศโดยรวม ควรได้รับการดำเนินการอย่างจริงจังและต่อเนื่องต่อไป

ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการประกันภัยรถยนต์ภาคบังคับ : ศึกษากรณีการใช้รถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ

ธิดารัตน์ หิรัญวงศ์, ดร.พิมพ์กมล กองโภค — Wed, 25 Dec 2024 00:00:00 +0700

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิด ทฤษฎี หลักกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการใช้รถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ ศึกษามาตรการทางกฎหมายในการปรับใช้กับรถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติและวิเคราะห์ปัญหา เพื่อหาแนวทางแก้ปัญหาที่เกิดจากการทำประกันภัยภาคบังคับ ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้ประสบภัยจากรถ พ.ศ. 2535 ที่แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 5 พ.ศ. 2551 ในการปรับใช้กับรถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ

จากผลการศึกษาพบว่ากฎหมายทั้ง 4 ฉบับ กล่าวคือ พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้ประสบภัยจากรถ พ.ศ. 2535 ที่แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 5 พ.ศ. 2551 พระราชบัญญัติรถยนต์ พ.ศ. 2522 พระราชบัญญัติการจราจรทางบก พ.ศ. 2522 และกฎกระทรวงกำหนดส่วนควบและเครื่องอุปกรณ์สำหรับรถ พ.ศ. 2551 กล่าวถึงเฉพาะรถยนต์ที่มีผู้ขับขี่ เช่น การทำประกันภัยรถยนต์ภาคบังคับ ผู้ได้รับความคุ้มครองจากอุบัติเหตุจากการใช้รถยนต์ และหลักเกณฑ์ในการจ่ายค่าสินไหมทดแทนแก่ผู้ประสบภัยจากรถ เป็นต้น โดยไม่รวมถึงการทำประกันภัยรถยนต์ภาคบังคับสำหรับรถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ จึงไม่ครอบคลุมถึงการได้รับค่าสินไหมทดแทนของผู้ใช้รถยนต์อันเกิดจากอุบัติเหตุจากการใช้รถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ ผู้วิจัยจึงเสนอแนะว่าควรเพิ่มเติมกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการให้คำนิยาม คำว่า “รถ” เพื่อให้ครอบคลุมมากขึ้น ควรกำหนดแนวทางการทำประกันภัยภาคบังคับสำหรับรถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ รวมทั้งหลักเกณฑ์การจ่ายค่าสินไหมทดแทนแก่ผู้เสียหายอันเกิดจากการใช้รถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติเพื่อให้ความคุ้มครองกับบุคคลที่เกี่ยวข้องอย่างเหมาะสมและเป็นธรรม อีกทั้งสอดคล้องกับบริบทความเปลี่ยนแปลงด้านเทคโนโลยีรถยนต์ขับเคลื่อนอัตโนมัติ