“ขาวคือบริสุทธิ์ศรีสวัสดิ์”: การปะทะกันของพุทธศาสนาประจำชาติไทย กับเสรีภาพและความเสมอภาคทางศาสนา

บทคัดย่อ

มโนทัศน์ว่าด้วยพุทธศาสนาประจำชาติถือกำเนิดขึ้นอย่างมีพัฒนาการภายใต้ประวัติศาสตร์การเมืองของสยามยุคธนบุรี-รัตนโกสินทร์ และปรากฏตัวในฐานะส่วนหนึ่งของอุดมการณ์ “ชาติ-ศาสน์-กษัตริย์” ที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงสถาปนาขึ้นเป็นจิตวิญญาณ (spirit) ของรัฐสยามสมัยใหม่ซึ่งปกครองด้วยระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ แม้ไม่กี่สิบปีหลังจากนั้นการอภิวัฒน์ พ.ศ. 2475 จะได้เปลี่ยนระบอบการปกครองของสยามจากสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไปสู่ประชาธิปไตย กระนั้น มโนทัศน์ว่าด้วยพุทธศาสนาประจำชาติของระบอบการปกครองแบบเก่าก็ยังคงตกทอดมาสู่ระบอบการปกครองแบบใหม่ด้วย ซึ่งบทความนี้ได้ชี้ให้เห็นว่าการดำรงอยู่ของมโนทัศน์ดังกล่าวส่งผลให้การประกันเสรีภาพและความเสมอภาคทางศาสนาไม่อาจเกิดขึ้นได้อย่างสมบูรณ์ และเหตุเช่นว่านั้นนำมาสู่ข้อเสนอให้แยกรัฐไทยออกจากพุทธศาสนาตามแนวคิดโลกวิสัยในที่สุด