ถอดบทเรียนการดำเนินงานบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ: แนวปฏิบัติที่ดีเพื่อมุ่งสู่ความเป็นเลิศด้านบริการ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อถอดบทเรียนเพื่อค้นหาแนวปฏิบัติที่ดีเพื่อมุ่งสู่ความเป็นเลิศด้านบริการ ของการดำเนินการบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิของกลไกหลักในพื้นที่ที่มีสมรรถนะการดำเนินงานที่ดี ของ 11 เขตสุขภาพ กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วย บุคลากรที่ปฏิบัติงานในคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ), ทีมหมอครอบครัว และรพ.สต.ติดดาว ในแต่ละเขตสุขภาพ เขตละ 1 แห่ง จำนวน 11 แห่ง รวม 33 คน ทำการคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การสังเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาพบว่า การดำเนินการของทีม พชอ ทีมหมอครอบครัว และ รพ.สต.ติดตาม มีประเด็นที่สามารถวิเคราะห์ความหมือนและความแตกต่างได้ 3 ประเด็นคือ มีการบริหารจัดการ การจัดระบบสนับสนุนของเครือข่าย การควบคุมกำกับและติดตามประเมินผล แนวปฏิบัติที่ดีของการดำเนินงานบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิเพื่อมุ่งสู่ความเป็นเลิศด้านบริการ ประกอบด้วย (1) การยอมรับนโยบายของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (Acceptability) (2) การนําเอานโยบายไปปฏิบัติ (Adoption) (3) ความเหมาะสมของนโยบายในแต่ละบริบท (Appropriateness) (4) ความเป็นไปได้ในการนํานโยบายไปปฏิบัติ (Feasibility) (5) ความถูกต้องในการนํานโยบายไปปฏิบัติ (Fidelity) (6) ค่าใช้จ่ายในการดําเนินงาน (Implementation cost) (7) จํานวนประชากรหรือกลุ่มเป้าหมายที่ได้รับผลประโยชน์ (Coverage) และ (8) การสนับสนุนนโยบายในระยะยาว (Sustainability) ข้อเสนอแนะจากการศึกษาคือ ทีม พชอ. ทีมหมอครอบครัวและ รพ.สต. ในแต่ละเขตสุขภาพควรใช้หลักการรับรู้ เข้าใจ สถานการณ์สุขภาพของประชากรในกลุ่มเป้าหมายของตนและมีการวิเคราะห์สถานการณ์ในชุมชนที่รับผิดชอบ รับรู้ ความต้องการ ความคาดหวัง และความนิยมผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย เพื่อให้มั่นใจว่าจัดการดำเนินงานได้ตอบสนองและสอดคล้องกับความต้องการได้อย่างมีประสิทธิภาพทั้งในปัจจุบันและอนาคต สร้างความสัมพันธ์ที่ดีและความประทับใจต่อประชากรเป้าหมาย ชุมชน ผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ที่ก่อให้เกิดความความเชื่อมั่นศรัทธาการยอมรับและความพึงพอใจในระบบบริการ
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กองแบบแผน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. (2559). มาตรฐานและแนวทางสถานบริการสุขภาพ. สืบค้นจาก http://hss.moph.go.th/fileupload_doc/2015-10-20-15704123.pdf
กันยา บุญธรรม, สุนทรี อภิญญานนท์, ศรีสมร นุ้ยปรี, เกวลิน ชื่นเจริญสุข, สมสินี เกษมศิลป์. (บรรณาธิการ). (2561). เกณฑ์คุณภาพเครือข่ายบริการปฐมภูมิ. กรุงเทพฯ: สำนักงาน พระพุทธศาสนาแห่งชาติ.
คณะทำงานขับเคลื่อนและปฏิรูปด้านระบบบริการ. (2559). แนวทางการดำเนินงาน Primary care cluster สำหรับหน่วยบริการ.สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์. สืบค้นจากhttp://dmsic.moph.go.th/dmsic/admin/files/userfiles/files/PCC_Guideline.pdf
ธีระ วรธนารัตน์, ภัทรวัณย์วรธนารัตน์, ณัฐพล แย้มฉิม, พิมชนก สิงหา, มณฑิชา เจนพานิชย์ทรัพย์ และปณัชช์ฐิตา ผากานนท์. (2559). โครงการวิจัยเพื่อพัฒนารูปแบบและระบบบริการปฐมภูมิเขตเมือง: กรณีศึกษาในพื้นที่กรุงเทพมหานคร. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.).
บวร จอมพรรษา,บัววรุณ ศรีชัยกุล และวงศา เลาหศิริวงศ์. (2554).การพัฒนาหน่วยบริการปฐมภูมิตามเกณฑ์คุณภาพเครือข่าย บริการปฐมภูมิ อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ, 4(2), 70-82.
ไพบูลย์ สุริยะวงศ์ไพศาล, สุภา เพ่งพิศ, สมชาย วิริดิรมย์กุล, นภาพร วาณิชย์กุล และสุชาดา ภัทรมงคลฤทธิ์. (2558). โครงการวิจัยติดตามประเมินผลนโยบายทีมหมอครอบครัว. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
ภูดิท เตชาติวัฒน์, อภิชาต วิสิทธิ์วงษ์, ไพฑูรย์ อ่อนเกตุ, พัชรินทร์ สิรสุนทร, ทวีศักดิ์ นพเกษร, วินัย ลีสมิทธิ์ และครรชิต สุขนาค. (2560). การสังเคราะห์ทางเลือกของการพัฒนาระบบบริการสุขภาพเขตเมืองเขตสุขภาพที่ 3. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.).
โภคิน ศักรินทร์กุล และชวินทร์ เลิศศรีมงคล. (2560). บริการสุขภาพปฐมภูมิ (Primary Health Care). ใน ชวินทร์ เลิศศรีมงคล และวิชุดา จิรพรเจริญ. (บรรณาธิการ), เวชปฏิบัติครอบครัว: ฉบับปรับปรุง (Family Practice) (หน้า 23-46). เชียงใหม่: โรงพิมพ์แสงศิลป์.
ระพีพรรณ ฉลองสุข. (2558). ระบบงานเภสัชกรรมปฐมภูมิ: กรณีศึกษาในพื้นที่รับผิดชอบของสำนักงานหลักประกัน สุขภาพแห่งชาติ: เขต 5 ราชบุรี. วารสารไทยไภษัชยนิพนธ์, 10(2), 46-67.
วริศา พานิชเกรียงไกร. (2560). การจัดการระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิในเขตเมือง : กรณีศึกษาจังหวัดนครราชสีมาและจังหวัดบุรีรัมย์. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข, 11(2), 221-237.
วิชุดา จิรพรเจริญ. (2560). แนะนำหลักสูตรการฝึกอบรมแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว ใน ชวินทร์ เลิศศรีมงคล และวิชุดา จิรพรเจริญ. (บรรณาธิการ), เวชปฏิบัติครอบครัว: ฉบับปรับปรุง (Family Practice) (หน้า 1-9). เชียงใหม่: โรงพิมพ์แสงศิลป์.
สถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล. (2560). คู่มือเพื่อการเตรียมรับการประเมินและรับรองระบบสุขภาพระดับอำเภอ (DHSA). นนทบุรี: สถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องค์การมหาชน).
สมจิต พฤกษะริตานนท์ และเกษม อุตวิชัย. (2559). บทนำเวชศาสตร์ครอบครัว. ใน กฤษณะ สุวรรณภูมิ และสุรสิทธิ์ จิตรพิทักษ์เลิศ (บรรณาธิการ), หลักการเวชศาสตร์ครอบครัว (Principles of Family Medicine) (หน้า 1-17). กรุงเทพมหานคร: สหมิตรพัฒนาการพิมพ์ (1992).
สมยศ ศรีจารนัย, พิชญาภัสสร์ วรรณศิริกุล, ปารณัฐ สุขสุทธิ์, อรณรินทร์ ขจรวงศ์วัฒนา และสมใจ นกดี. (2557). วิจัยประเมินผลการดำเนินงานตามนโยบายทีมหมอครอบครัว. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์ การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.
สุรศักดิ์ บูรณตรีเวทย์, วิวัตน์ พุทธวรรณไชย, วิศรี วายุรกุล และจรรยา ภัทรอาชาชัย. (2555). ระบบบริการปฐมภูมิเขตเมือง 14 ประเทศ. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข, 6(2), 144-155.
สุรสิทธิ์ ล้อจิตรอำนวย, ณัฏฐิญา ค้าผล, น้ำฝน ศรีบัณฑิต และยศ ตีระวัฒนานนท์. (2560). การวิจัยเชิงสังเคราะห์เพื่อประเมินผลลัพธ์ทางเศรษฐศาสตร์ของนโยบายคลินิกหมอครอบครัว. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข
สำนักบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข (2557).แนวทางการดำเนินงานคลินิกหมอครอบครัวสำหรับหน่วยบริการ. นนทบุรี: สำนักบริหารการสาธารณสุข.
สำเริง แหยงกระโทก. (2560). การดำเนินงานตามมาตรฐานหน่วยบริการปฐมภูมิ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.
สุพัตรา ศรีวณิชชากร. (2560). เวชศาสตร์ครอบครัวบนเส้นทางนโยบายปฐมภูมิ องค์ความรู้เพื่อการพัฒนาระบบบริการสุขภาพตามหลักของเวชศาสตร์ครอบครัว. นนทบุรี: บริษัท สหมิตรพริ้นติ้งแอนด์พับลิสชิ่งจำกัด.
สุพัตรา ศรีวณิชชากร, ทัศนีย์ ญาณะ, บำรุง ชะลอเดช. (2553). สถานการณ์ระบบบริการปฐมภูมิในประเทศไทย ปี พ.ศ.2553. นครปฐม: สำนักงานวิจัยแลละพัฒนาระบบสุขภาพชุมชน.
สุวิทย์ เมษินทรีย์. (2560).ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและการพัฒนาที่ยั่งยืน: กระบวนทัศน์การพัฒนาสู่ประเทศไทย 4.0. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์ศึกษาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงกับการพัฒนาที่ยั่งยืน สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
โสภณ เมฆธน. (2559). แนวทางการดำเนินงานคลินิกหมอครอบครัวสำหรับหน่วยบริการ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุม สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.
อมาวสี อัมพันศิริรัตน์. (2560). การประเมินแบบเสริมพลัง: แนวคิดและการประยุกต์ใช้. วารสารเครือข่ายวิทยาลัยพยาบาลและการสาธารณสุขภาคใต้, 4 (1), 280-291.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Beverly Hills, CA: Sage Publications, Inc.
Christen, E, Petra, B. (2017). A hands-on guide to doing content analysis. African Journal of Emergency Medicine, 7;3: 93-99.
Peterson, B. L. (2017). Thematic Analysis/Interpretive Thematic Analysis. In J. Matthes, C.S. Davis & R.F. Potter (Eds.), The International Encyclopedia of Communication Research Methods. (pp. 1-9.): Published Online:07 November 2017: John Wiley & Sons. doi:10.1002/9781118901731.iecrm0249.
