ผลของการใช้กิจกรรมจิตตปัญญาศึกษาต่อการพัฒนาการจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์สำหรับนักศึกษาครู
คำสำคัญ:
จิตตปัญญาศึกษา, การจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์, นักศึกษาครูวิทยาศาสตร์บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวปฏิบัติที่ดีในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นจิตตปัญญาศึกษาในรายวิชาการจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และศึกษาการรับรู้ของนักศึกษาที่มีต่อการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นจิตตปัญญาศึกษาเมื่อออกฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู โดยใช้รูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มที่ศึกษาคือ ในระยะที่1 นักศึกษาครูชั้นปีที่ 4 จำนวน 55 คน และระยะที่ 2 นักศึกษาครูชั้นปีที่ 5 จำนวน 11 คน ที่สมัครใจเข้าร่วมการวิจัย ผู้วิจัยใช้การเลือกอย่างเจาะจง (Purposive Sampling) เครื่องมือที่ใช้ประกอบด้วย แผนการจัดการเรียนรู้ (มคอ.3) ที่เน้นกิจกรรมจิตตปัญญาศึกษา สมุดบันทึกการเรียนรู้ของนักศึกษาและแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงบรรยายและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า แนวปฏิบัติที่ดีในการจัดการเรียนรู้ที่ส่งเสริมการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นจิตตปัญญาศึกษาได้คือ ขั้นที่ 1) การเตรียมความพร้อม ประกอบด้วย กิจกรรมผ่อนพักตระหนักรู้ เพื่อให้ผู้เรียนเกิดสติ รู้ตัว เกิดภาวะผ่อนคลายเอื้อต่อการเรียนรู้ โดยเทคนิคอาจจะซ้ำหรือเปลี่ยนไปในแต่ละสัปดาห์ให้สอดคล้องกับพัฒนาการของผู้เรียนและเนื้อหา เช่น กิจกรรมตัวฉัน ขั้นที่ 2) กิจกรรมหลักสำคัญ ประกอบด้วย กิจกรรมเนื้อหาหลักซึ่งเป็นการทบทวนความรู้เดิมและต่อยอด จากนั้นผู้สอนนำเนื้อหามาออกแบบการสอน กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดประสบการณ์ตรงภายในและเกิดการใคร่ครวญเชื่อมโยง สรุปการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง เช่น กิจกรรมสุนทรียสนทนา กิจกรรมตะกร้า 3 ใบ โดยผู้เรียนมีบทบาท เข้าใจตนเอง เข้าใจผู้อื่นและมีส่วนร่วมในกิจกรรมนั้น ๆ และขั้นที่ 3) กิจกรรมสรุปการเรียนรู้ เป็นกิจกรรมที่เปิดพื้นที่ของความไว้วางใจให้ผู้เรียนแลกเปลี่ยนมุมมอง ประสบการณ์ภายในและการเรียนรู้ของตนซึ่งไม่มีถูกผิด เช่น กิจกรรม ปากกาพาไป จากนั้นจะเป็นเวลาสงบให้ผู้เรียนใคร่ครวญ เขียนบันทึกการเรียนรู้ของตนเอง ส่วนการศึกษาการรับรู้ของนักศึกษาที่มีต่อการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นจิตตปัญญาศึกษาเมื่อออกฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู นักศึกษาส่วนใหญ่จำนวน 9 คน (ร้อยละ 81.81) ระบุว่า ตนเองมีแนวทางในการจัดการเรียนการสอนที่น่าสนใจสามารถนำไปใช้ได้จริง เป็นกิจกรรมที่สามารถทำให้ผู้เรียนเกิดความรู้ด้วยตนเอง ทำให้ครูรู้จักผู้เรียนมากยิ่งขึ้น เห็นความแตกต่างของผู้เรียนมากยิ่งขึ้น เป็นผลทำให้ครูคิดกิจกรรมได้หลากหลายมากขึ้นที่เหมาะสมกับการเรียนรู้แต่ละบุคคล แต่ก็ยังมีส่วนน้อยจำนวน 2 คน (ร้อยละ 18.19) ระบุว่า การใช้จิตตปัญญาในการนำมาจัดการเรียนการสอนในการทำกิจกรรมใช้เวลาค่อนข้างนานในกรณีมีจำนวนผู้เรียนมาก (40 - 50 คนต่อห้อง) และคาบสอนเป็นคาบเดี่ยวอาจจะไม่เหมาะสมในรายวิชาวิทยาศาสตร์ที่ต้องมีเนื้อหามากและทำกิจกรรมการทดลองในครั้งนั้น แต่อย่างไรก็ตามจิตตปัญญาศึกษาเป็นอีกหนึ่งรูปแบบกิจกรรมที่ดีที่ท้าทายผู้สอนที่จะนำไปใช้ในการจัดการเรียนการสอนต่อไปในภายหน้า
เอกสารอ้างอิง
(Second National Education Act .B.E. 2545 (2002) and Amendments (Third National Education
Act .B.E. 2553 (2010). Bangkok; 2010. Thai.
2. Vasri P. New learning system out of the crisis of the era. Bangkok; 2006. Thai.
3. Hart T. Opening the contemplative mind in classroom. Journal of Transformative Education.
2004; 2(1): 28-46.
4. Poonpataracheewin J. Dare to step. Bangkok; 2008. Thai.
5. Panid V. Learn with your heart . Bangkok; 2007. Thai.
6. Hladis I. Transformative learning in adult hood. [Internet] 2005 Nov 1 [updated 2015 Jun 9; cited 2017 Dec 19].
Available from: http://www.ericdigests. Org/1990-2/adult hood.htm
7. Phra Dhamapidok (P. A. Payutto). Buddhist teaching. Bangkok: Sahatharmmik Publisher; 2001. Thai.
8. Prugtikul S. Development of Learning Process Organization Based on the Contemplative Education for
Enhance the Transformative Learning of Early Childhood. Journal of Education Burapa University.
2011; 22(2): 72-84. Thai.
9. Leetochavalit M. Development of the learning management process according to the concept of
mental intelligence for the development of teachers. [Ph.D. thesis]. Chulalongkorn University; 2010. Thai.
10. Phuaphan N, Jantarakantee E. The Effects of Instruction Base on Tri-sik-kha Principles for
Development of 10th Graders’ Metacognition in the Topic of Ecosystems and Human and Sustainable
Environment. KKU Res J (GS). 2014; 14(1): 55-69. Thai.
11. Ninchaikovit T, Juatarasuk A. The Art of Learning Process for Change: A Guide to
the Psychosocial Process. Contemplative Education Center Mahidol University.
NakhonPathom; 2009. Thai.
