มนุษยศาสตร์ : ปัญหาและความท้าทายของการศึกษา

บทคัดย่อ

คำว่า “มนุษยศาสตร์” มีความหมายกว้างและหลายนัย อาจหมายถึง ระบบวิชาที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรม วรรณคดี ประวัติศาสตร์ ภาษา ปรัชญา ฯลฯ หรือหมายถึงวิธีคิดแบบที่ใช้ความรู้สึกนำเหตุผลก็ได้ บทความนี้นำเสนอการมองมนุษยศาสตร์ในฐานะเป็นวิธีคิดมากกว่าเป็นเนื้อหาวิชา วิธีคิดแบบมนุษยศาสตร์ใช้ความรู้สึกเป็นฐานเพื่อเปิดมิติความรู้ไปสู่ความจริง โดยมีคุณค่าเป็นแกนกลางของการศึกษา และมีอุดมคติอยู่ที่ความเป็นมนุษย์ เพราะเป้าหมายอยู่ที่การหยั่งสู่ความเป็นมนุษย์ บทความนี้จึงศึกษากรอบคิดที่นำไปสู่ “ความเป็นมนุษย์” ในแบบมนุษยศาสตร์เปรียบเทียบกับกรอบคิดของ “การเป็นมนุษย์” ในแบบมานุษยวิทยาที่ได้รับอิทธิพลจากวิธีคิดแบบวิทยาศาสตร์ จุดเด่นของวิธีคิดแบบมนุษยศาสตร์คือการมองรอบด้านและการวิพากษ์อย่างเสรีแต่มีเหตุผล แต่จุดด้อยคือความรู้สึกไม่มีกรอบ จึงอาจทำให้คุณค่าที่ศึกษาไม่มีผลลัพธ์แน่นอนและน่าเชื่อถือเท่ากับข้อเท็จจริงที่วิธีคิดแบบวิทยาศาสตร์ค้นพบ อย่างไรก็ดี พลังของวิธีคิดแบบมนุษยศาสตร์ช่วยปลดปล่อยมนุษย์ให้เป็นไทจากการถูกครอบงำทางความคิด เพราะมนุษยศาสตร์เรียนรู้การวิพากษ์เสรีและบ่มเพาะจริยธรรมจากการวิพากษ์ความคิดของตนเองอยู่เสมอ