การศึกษาประกาศการพระราชพิธีในฐานะหลักฐานทางประวัติศาสตร์ไทย (รัชกาลที่ ๑-๖)

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาความเป็นมา และวิเคราะห์โครงสร้างเนื้อหา ตลอดจนประเด็นสําคัญทางประวัติศาสตร์ที่ได้จากประกาศการพระราชพิธี และวิเคราะห์โลกทัศน์ของชนชั้นนําในสมัยรัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๑-๖) ที่ศึกษาผ่านประกาศการพระราชพิธี ผลการศึกษาพบว่า โครงสร้างของประกาศการพระราชพิธี ประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ คือ การเริ่มต้น ประกาศ เป็นคําอัญเชิญเทพยดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ การปรารภถึงเหตุแห่งการประกอบพระราชพิธี การอุทิศถวายพระราชกุศลและเครื่องสังเวย และการขอพรและความเป็นสวัสดิมงคล โดยใช้ลักษณะคําประพันธ์ประเภทร่าย และร้อยแก้วมีสัมผัส ผลการศึกษาประเด็นสําคัญทางประวัติศาสตร์ที่ได้จากประกาศการพระราชพิธี พบว่าส่วนหนึ่งของประกาศการพระราชพิธีสามารถนํามาใช้เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เพราะพบประเด็นที่เป็นส่วนช่วยเติมเต็มข้อมูลให้หลักฐานทางประวัติศาสตร์หลัก และข้อมูลที่เป็นประเด็นทางประวัติศาสตร์ ซึ่งมีอิทธิพลต่อการเขียนหรือเรียบเรียงหลักฐานทางประวัติศาสตร์ไทยในสมัยหลัง สําหรับการวิเคราะห์เนื้อหาในเอกสารประกาศการพระราชพิธี พบว่ามีการสะท้อนให้เห็นถึงโลกทัศน์ของชนชั้นนําในสมัยรัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๑-๖) ได้แก่ โลกทัศน์เกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์ และโลกทัศน์เกี่ยวกับความเชื่อของชนชั้นนํา