ประสาทสัมผัส : พื้นฐานของระบบมโนทัศน์แบบอุปลักษณ์

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ในการนําเสนอแนวคิดที่ว่าประสาทสัมผัสมีบทบาทสําคัญที่ทําให้ระบบมโนทัศน์ของมนุษย์มีลักษณะเปรียบเทียบหรือเป็นอุปลักษณ์ โดยใช้หลักฐานทางภาษาคืออุปลักษณ์ประสาทสัมผัสที่เป็นการนําคําบอกลักษณะของประสาทสัมผัสประเภทหนึ่งไปใช้กับลักษณะของประสาทสัมผัสอีกประเภทหนึ่ง การใช้ภาษาดังกล่าวนี้ปรากฏอย่างแพร่หลายในชีวิตประจําวันและมีลักษณะเป็นสากล (อุลล์แมนน์ ๑๙๕๗; วิลเลียมส์ ๑๙๗๖; เดย์ ๑๙๙๕; กาเยคาส ๒๐๐๑; ทาคาดะ ๒๐๐๘; นันทนา วงษ์ไทย ๒๕๕๒) เมื่อมนุษย์ทําความเข้าใจการรับรู้ทางประสาทสัมผัสซึ่งเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับร่างกายและเกิดขึ้นพร้อมกับการเริ่มต้นชีวิตของมนุษย์ด้วยการเปรียบเทียบแบบอุปลักษณ์ จึงอาจกล่าวได้ว่าประสาทสัมผัสเป็นพื้นฐานสําคัญ ที่ทําให้ระบบมโนทัศน์ของมนุษย์มีลักษณะเป็นอุปลักษณ์ และต่อมาได้พัฒนากลไกออกไปให้มีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น ทําให้เกิดมโนทัศน์ที่เป็นอุปลักษณ์ในเรื่องอื่น ๆ ตามมา ด้วยเหตุนี้อุปลักษณ์จึงไม่ได้ปรากฏอยู่เพียงแต่ในภาษา ความคิด และการกระทํา ดังที่เลคอฟฟ์และจอห์นสัน (Lakoff and Johnson 1980) ได้กล่าวไว้เท่านั้น แต่อุปลักษณ์ยังปรากฏอยู่ในประสบการณ์ทางร่างกายของมนุษย์อีกด้วย