การปรับสมดุลอินทรีย์ 5 ตามธาตุทั้ง 4 ในทางพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความเรื่องการปรับสมดุลอินทรีย์ 5 ตามธาตุทั้ง 4 ในทางพระพุทธศาสนามีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาอินทรีย์ 5 2) เพื่อศึกษาลักษณะของธาตุทั้ง 4 3) เพื่อการปรับสมดุลอินทรีย์ 5 ตามธาตุทั้ง 4 ตามแนวทางพระพุทธศาสนา การศึกษาวิเคราะห์พบว่า อินทรีย์ 5 คือ การตั้งมั่นด้วยจิตอันอันแน่วแน่ 5 ประการ ได้แก่ 1) สัทธินทรีย์ คือ การตั้งมั่นในความเลื่อมใสต่อสิ่งที่ควรเลื่อมใส 2) วิริยินทรีย์ คือ การตั้งมั่นในความเพียรพยายาม 3) สตินทรีย์ คือ การตั้งมั่นในการระลึกได้ หรือ การมีสติ 4) สมาธินทรีย์ การตั้งมั่นในการกระทำจิตให้มีสมาธิ 5) ปัญญินทรีย์ คือ การตั้งมั่นในปัญญาหรือการรู้แจ้ง รูปขันธ์ หรือกองร่างกายเกิดจากสิ่งที่มาเป็นปัจจัยกันของธาตุทั้ง 4 อันมีธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุลม ธาตุไฟ หรือเรียกกันอีกชื่อหนึ่งว่ามหาภูตรูป การปรับสมดุลอินทรีย์ 5 ตาม ธาตุ 4 โดยการกำหนดรู้สภาวธรรม เช่น การกำหนดรู้กองรูปว่า เป็นเพียงกองรูป มีสภาพไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่ใช่ตัวตน อันเกิดการเจริญวิปัสสนาภาวนาโดยไม่เข้มงวดเกินไปหรือน้อยเกินไปเพื่อให้ได้ทางสายกลางในการประพฤติปฏิบัติ ย่อมเป็นผู้หลุดพ้นเพราะไม่ถือมั่น ทำกิจที่ควรทำเสร็จบรรลุถึงพระนิพพาน