ความเชื่อเรื่องสัตว์ในพิธีกรรมพื้นบ้าน จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสัตว์ที่ใช้เป็นเครื่องประกอบพิธีในพิธีกรรมพื้นบ้านกับความเชื่อของกลุ่มชนในจังหวัดพะเยา ซึ่งได้มุ่งวิเคราะห์สาเหตุของการนำสัตว์แต่ละชนิดมาเป็นเครื่องประกอบพิธีในพิธีกรรมต่าง ๆ โดยดำเนินการวิจัยด้วยวิธีการทางคติชนวิทยา แล้วนำเสนอผลการศึกษาแบบพรรณนาวิเคราะห์

           ผลการศึกษาพบว่า สัตว์ที่นำมาเป็นเครื่องประกอบพิธีกรรมพื้นบ้านในจังหวัดพะเยามี 2 ลักษณะคือ สัตว์ตัวจริงและสัตว์ที่เป็นภาพแทน โดยสัตว์ดังกล่าวจะมีหน้าที่ 2 ประการคือ เป็นเครื่องบูชาสิ่งที่มีอำนาจเหนือธรรมชาติ และเป็นตัวแสดงประกอบเรื่องราวในพิธีกรรม ซึ่งสาเหตุที่นำสัตว์ดังกล่าวมาเป็นเครื่องประกอบพิธีนั้น ล้วนเป็นระบบความคิดและความเชื่อของกลุ่มชนที่เป็นเจ้าของพิธีกรรมที่มีต่อสัตว์ชนิดต่าง ๆ อันได้แก่

1. สัตว์ที่นำมาเป็นเครื่องประกอบพิธี ล้วนเป็นสัตว์ที่ชาวบ้านเลี้ยงไว้เพื่อการบริโภคและใช้ในกิจกรรมของครอบครัว
2. การบูชาสิ่งที่มีอำนาจเหนือธรรมชาติด้วยสัตว์ที่พิธีกรรมกำหนด เป็นวิถีปฏิบัติที่บรรพบุรุษได้กระทำมาแล้วและต่างได้รับผลตามที่มุ่งหวัง
3. สิ่งที่มีอำนาจเหนือธรรมชาติสถิตอยู่ในอีกโลกหนึ่งที่มีลักษณะเป็นโลกที่คู่ขนานและมีสภาพแวดล้อมคล้ายกับโลกมนุษย์ อาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารประเภทเนื้อสัตว์ที่สิ่งที่มีอำนาจเหนือธรรมชาติบริโภคจึงไม่แตกต่างจากอาหารของมนุษย์
4. การบูชาสิ่งที่มีอำนาจเหนือธรรมชาติด้วยสัตว์ที่มีภูมิหลังที่ดี มีสัญญะทางความหมายหรือมีคุณสมบัติที่เป็นคุณ จะทำให้ผู้บูชาได้รับผลตอบแทนที่ดีและสมหวังในสิ่งที่ปรารถนา

          5. สัตว์บางชนิดที่เป็นเครื่องประกอบพิธีทำหน้าที่เสมือนองค์ประกอบของเนื้อหาพิธีกรรมที่ช่วยให้ผู้เข้าร่วมพิธีเข้าใจเนื้อหาของพิธีกรรมได้ดียิ่งขึ้น กับทั้งสะท้อนสัญญะบางประการที่พิธีกรรมนั้นต้องการจะสื่อให้ทราบ