ชื่อลายผ้าท้องถิ่นอีสาน : การวิเคราะห์กลุ่มความหมาย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพในสาขาภาษาไทย มีจุดประสงค์เพื่อวิเคราะห์ความหมายของชื่อลายผ้าประจำถิ่นในภาคอีสาน เพื่อหาคำตอบว่าชื่อลายผ้าอีสานมีความหมายอยู่ในหมวดหมู่ใด และสะท้อนอัตลักษณ์ท้องถิ่นในอีสานอย่างไร ข้อมูลวิจัยมีจำนวน 215 ชื่อที่เผยแพร่จากภาครัฐ งานวิจัยนี้ปรับใช้แนวคิดการจัดกลุ่มความหมายของ Nida (1979) เพื่อวิเคราะห์และจัดกลุ่มความหมายของชื่อลายผ้า นำเสนอผลการวิจัยด้วยวิธีพรรณนาวิเคราะห์ผลการศึกษาพบว่า ชื่อลายผ้าประจำท้องถิ่นในภาคอีสานมีความหมายอยู่ใน 3 หมวดหมู่ ได้แก่ สรรพสิ่ง จำนวน 278 ครั้ง เหตุการณ์ จำนวน 98 ครั้ง และนามธรรม จำนวน 76 ครั้ง อย่างไรก็ตาม ความหมายของชื่อลายผ้าแสดงให้เห็นหมวดหมู่ความหมายย่อยเกี่ยวข้องกับสัตว์ พืช วัตถุดิบ และสถานที่อย่างชัดเจน ชื่อลายผ้าสะท้อนอัตลักษณ์ผ้าท้องถิ่นอีสาน จากคำว่า “ไหม” และ “มัดหมี่” ชื่อส่วนใหญ่มีความหมายในหลายหมวดหมู่ แสดงให้เห็นการสร้างลวดลายขึ้นมาใหม่ เพื่อแสดงอัตลักษณ์ท้องถิ่นของแต่ละพื้นที่ ผลการวิจัยนี้ยังแสดงความสัมพันธ์ระหว่างนโยบายพลังทางวัฒนธรรม (Soft power) ของรัฐบาลกับการสร้างลายผ้าใหม่ ๆ สู่การพัฒนาผ้าท้องถิ่นอีสานเพื่อยกระดับการทอผ้าและสร้างรายได้แก่ชาวบ้านผ่านการอนุรักษ์ภูมิปัญญาการทอผ้าท้องถิ่น นอกจากนี้ยังพบข้อสังเกตที่น่าสนใจคือ ชื่อลายผ้าเหล่านี้แม้จะเป็นลายผ้าท้องถิ่นอีสาน แต่ส่วนใหญ่มักตั้งชื่อด้วยภาษาไทยกลาง อาจเกิดจากนโยบายของภาครัฐที่ผสมกับทุนทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นทำให้ชื่อลายผ้ามีภาษาไทยกลางที่แตกต่างไปจากภาษาไทยถิ่นอีสาน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความทุกบทความเป็นลิขสิทธิ์ของภาษาและภาษาศาสตร์
เอกสารอ้างอิง
กัญญรัตน์ เวชชศาสตร์. (2559). มโนทัศน์เรื่องนาคของชนชาติไท. มนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ และศิลปะ, 9(1), 1099-1115.
เกษม มานะรุ่งวิทย์. (2564). สื่อสัญลักษณ์ ความเชื่อสู่อัตลักษณ์ผ้าทอไทย-ลาว. วารสารศิลปะศาสตร์ราชมงคลพระนคร, 1(1), 56-73.
กระทรวงอุตสาหกรรม. (25 มีนาคม 2564). ก.อุตฯ ดันผ้าทออีสาน รุกตลาดแฟชั่น Gen Z ผสานเทคโนโลยีเพิ่มคอลลาเจนในเส้นใย ยกระดับสิ่งทอไทย คาดสร้างยอดขายกว่า 10 ล้านบาท. https://www.industry.go.th/th/secretary-of-industry/7660
กิตติมา ไถ้บ้านกวย และโสภนา ศรีจำปา. (2565). สีไทยโทน : โครงสร้างภาษากับความสัมพันธ์ของสังคมไทย. Journal of Arts and Thai Studies, 44(1), 40-52.
กรมประชาสัมพันธ์. (8 มีนาคม 2565). วธ. ร่วมกับ 76 จังหวัดสร้างสรรค์ลายผ้าอัตลักษณ์ประจำจังหวัดครั้งแรกของประเทศ พร้อมจัดทำหนังสือ “ภูษาศิลป์จากท้องถิ่นสู่สากล” และการแสดงแบบผ้าไทย. https://www.prd.go.th/th/content/category/detail/id/39/iid/80848
กรมศิลปากร, สำนักงานพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ. (2550). ประวัติศาสตร์เมืองสุรินทร์. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (30 สิงหาคม 2565). งานช่างฝีมือดั้งเดิม : ผ้าโฮลสุรินทร์.https://ich-thailand.org/article/detail/64eefda02ff1911d670c3b18
เฉลิมชัย ปัญญาดี. (2553). อัตลักษณ์และการสร้างอัตลักษณ์ขององค์การบริหารส่วนตำบลในฐานะองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (2553/19). https://librae.mju.ac.th/wtms_webpageDetail.aspx?wID=48
ณดา จันทร์สม. (15 ธันวาคม 2566). ขับเคลื่อนเศรษฐกิจสร้างสรรค์เป็นซอฟท์พาวเวอร์ เพื่อการพัฒนาที่ยั้งยืน. https://thaipublica.org/2023/12/nida-sustainable-move62/
ณัฐกรณ์ ธนานันต์ และนพดล ตั้งสกุล. (2564). การถ่ายทอดอัตลักษณ์ท้องถิ่นผ่านงานสถาปัตยกรรมร่วมสมัย กรณีศึกษาในประเทศไทยและภูมิภาคเอเชีย. วารสารสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างวินิจฉัย คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัย ขอนแก่น, 20(1), 1-20.
ณัฐพัทธ์ บุญฮก และโสภนา ศรีจำปา. (2563). การตั้งชื่อถนนในกรุงฮานอยในยุคอาณานิคมฝรั่งเศส. วารสารภาษาและวัฒนธรรม, 39(1), 38-57.
เนมิ อุนากรสวัสดิ์ วิไลศักดิ์ กิ่งคำ และบุญเลิศ วิวรรณ์. (2565). ความสัมพันธ์ของคำเรียกชื่ออาหารกับความเชื่อและค่านิยมของคนไทย 4 ภาค. วารสาร มจร พุทธปัญญาปริทรรศน์, 7(2), 59-68.
เบญจวรรณ เพชรก้อน. (2555). การตั้งชื่อลายผ้าไหมของอีสาน [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยขอนแก่น]. Khon Kaen University Resource. https://research.ebsco.com/c/nwmdmr/search/details/atyidodaqj?limiters=&q=การตั้งชื่อลายผ้าไหมของอีสาน
ปิ่นวดี ศรีสุพรรณ เยาวลักษณ์ อภิชาตวัลลภ และกนกวรรณ มะโนรมย์. (2554). รื้อสร้างประเพณี : การเปลี่ยนแปลงของบุญบั้งไฟในยุคโลกาภิวัตน์. วารสารสังคมลุ่มน้ำโขง, 7(2), 28-29.
ปรีชา คุวินทร์พันธุ์, นักวิจัย (2548). ศาสนา ชาติพันธุ์-ชาตินิยม และความรุนแรง: รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.
มณเทียร ตั้งศิริพัฒน์. (2535). ผ้าทอพื้นเมืองอีสาน. โรงพิมพ์ทีพีพริ้นท์.
รัตนา จันทร์เทาว์. (2554). การสัมผัสภาษา : ภาษาไทยและภาษาลาวของคนลาว. Journal of Mekong Societies, 7(3), 121-134.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2553). พจนานุกรมศัพท์ภาษาศาสตร์ (ภาษาศาสตร์ประยุกต์). รุ่งศิลป์การพิมพ์.
วัฒนะ จูฑะวิภาต. (2555). ผ้าทอกับชีวิตคนไทย (โครงการวิจัย). https://libdoc. dpu.ac.th/research/149797.pdf
วรรณา ลิ่มพานิชย์. (2562). การส่งเสริมสัมมาชีพชุมชนสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน (รายงานผลการวิจัย). สำนักเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชน กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย.
วิศปัตย์ ชัยช่วย, คำล่า มุสิกา, เชาวนี เหล็กกล้า และมีชัย แต้สุริยา. (2561). ผ้าทอเมืองอุบลศรีวนาลัยประเทศราช. โรงพิมพ์เรือนแก้วการพิมพ์.
สุจรรยา โชติช่วง. (2554). การศึกษาสภาพการพัฒนาอัตลักษณ์และเอกลักษณ์ของ สถานศึกษา สังกัด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 1 [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยนเรศวร.
สุชาดา เจียพงษ์. (2565). ลายผ้าทอจังหวัดพิษณุโลก: การวิเคราะห์ความหมายและความเชื่อ. วารสารศิลปะศาสตร์และไทศึกษา, 44(3), 1-14.
สุภาภรณ์ สุนทรา, พิมพ์ใจ สารพิมพ์, และหทัยรัตน์ สอนซุน. (2562). ลวดลายผ้าทอ. สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. https://rinac.msu.ac.th/academic/ลวดลายผ้าทอ.pdf
สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดสุรินทร์. (11 กุมภาพันธ์ 2565). ประกาศลายผ้าที่เป็นอัตลักษณ์ประจำจังหวัดสุรินทร์. https://surin.prd.go.th/th/content/page/index/id/75885
สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. (11 มีนาคม 2551). ขั้น-คั่น. http://legacy.orst.go.th/? knowledges=ขั้น-คั่น-๑๑-มีนาคม-๒๕๕๑
Adeoti, A. (2024). Naming and interpretative meanings of selected African prints and Ankara fabric designs. Journal of Art Design and Music, 3(2), 158-176.
Chen, Y.-F. (2014). A method for naming and classifying common woven fabric types. Light Industry and Textile Technology, (1), 86-88. https://www.cnki.net/KCMS/detail/detail.aspx?dbcode=CJFD&dbname=CJFD2014&filename=GXFZ201401034&uniplatform=OVERSEA&v=qtjemdaI0vuCzGfBMC61FfFsA6HR7oiyeMgyE05rEkykAIMuAYiRYkrN-vg8vajk
Cohen, B. J. (2020). What’s in a name? Revisiting the Naming of Fair Isle knitwear and textile patterns. The New Shetlander-Simmer 2020, 8-21. https://www.researchgate.net/publication/342476955
Gavin, T. (1996). Naming and meaning: Ritual textiles of the Ihan of Sarawak. In Textile Society of America, Textile Society of America Symposium Proceedings (pp. 280-287). https://digitalcommons.unl.edu/tsaconf/860
Gittinger, M., & Lefferts, H. L. (1994). Textiles and the Tai Experience in Southeast Asia. The Textile Museum.
Hamidi, S. (2023). The relationship between Language, Culture, and Identity and their Influence on One Another. In Mahmud Kaddum & Halil İbrahim Kacar, 4th International Conference on Teaching Foreign Language and Linguistic Studies (pp.25-39). Soncag Academy. https://www.researchgate.net/publication/377336647_The_Relationship_between_Language_Culture_and_Identity_and_their_Influence_on_One_Another
Nida, E. A. (1979). Componential analysis of meaning: An introduction to semantic structures (2nd ed.). Mouton Publisher.
Wang, J.-f., & Bao, J. (2010). On names of silk varieties in brocade and miscellaneous weaving art world. Silk Monthly, (5), 44-46. https://caod.oriprobe.com/journals/sichou/Silk_Monthly.htm
Xing, S.-Y. (1991). Exploration of the origin of wool fabric names. Beijing Textile Journal, (1), 56-57. https://www.cnki.net/KCMS/detail/detail.aspx?dbcode=CJFD&dbname=CJFD9093&filename=BJFZ199101021&uniplatform=OVERSEA&v=Y5rY21ddx99cfIDOO2qxQhzzwZz8iv_J0fsXNQhegKo1K3F0xHIP9CAbk7ThhxtW
