ปัญหาการบังคับใช้พระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 และพระราชบัญญัติ ลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457: ศึกษากรณีการพ้นจากตำแหน่งของกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน แพทย์ประจำตำบล และสารวัตรกำนัน ในเขตท้องที่ที่ยกฐานะเป็นเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนคร

บทคัดย่อ

กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน แพทย์ประจำตำบล และสารวัตรกำนัน เป็นผู้ใกล้ชิดกับประชาชน ทำหน้าที่ตามกฎหมายและนโยบายของรัฐในระดับพื้นที่ และมีบทบาทสำคัญในการประสานงานระหว่างราชการส่วนภูมิภาคกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวมถึงการรักษาความสงบ แก้ไขภัยพิบัติ และระงับข้อพิพาทในชุมชน อย่างไรก็ตาม เมื่อประเทศไทยมีการกระจายอำนาจตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 และในปีพ.ศ. 2546 ได้มีการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 มาตรา 4 โดยได้กำหนดให้ท้องถิ่นใดที่ได้ยกฐานะเป็นเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนครแล้ว เมื่อพ้นกำหนดหนึ่งปีนับแต่วันที่ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยยกฐานะ ห้ามแต่งตั้งกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน แพทย์ประจำตำบล และสารวัตรกำนันในท้องถิ่นนั้น และให้พ้นจากตำแหน่งและหน้าที่เฉพาะในเขตท้องถิ่นนั้น ทำให้เกิดปัญหาความขัดแย้งระหว่างพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 กับพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 โดยเฉพาะในประเด็นเรื่องสถานะและอำนาจหน้าที่ของกำนันและผู้ใหญ่บ้านในเขตเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนคร ซึ่งอาจซ้ำซ้อนหรือขัดแย้งกับโครงสร้างบริหารของเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนครที่มีนายกเทศมนตรีและสภาเทศบาลที่มาจากการเลือกตั้ง อันส่งผลต่อการบริหารงานและการให้บริการประชาชน

ดังนั้น จึงควรศึกษาปัญหาการบังคับใช้กฎหมายพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 ซึ่งมีความขัดแย้งกับพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 เพื่อหาแนวทางในการปรับปรุงกฎหมายให้สอดคล้องกับบริบททางการปกครองที่เปลี่ยนแปลงไป การแก้ไขปัญหาดังกล่าวควรพิจารณาทั้งกฎหมาย โครงสร้างการบริหารและผลกระทบต่อประชาชน เพื่อให้เกิดความเหมาะสมและลดความขัดแย้งในการปกครองท้องถิ่น