การอนุรักษ์จัดเก็บคัมภีร์ใบลานภาคกลางของประเทศไทย

บทคัดย่อ

การอนุรักษ์สืบสานมรดกภูมิปัญญาของบรรพชนเป็นภารกิจสำคัญของกรมศิลปากร น้อมนำกระแสพระราชดำรัสสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่พระราชทานเป็นคำขวัญวันอนุรักษ์มรดกไทยว่า “การรักษามรดกทางศิลปวัฒนธรรม ย่อมเป็นการรักษาชาติ” มาเป็นหลักชัยในการดำเนินงาน ดังนั้น การอนุรักษ์จัดเก็บเอกสารโบราณประเภทคัมภีร์ใบลานจึงเป็นหน้าที่สำคัญและภารกิจนี้อยู่ในความรับผิดชอบของสำนักหอสมุดแห่งชาติ

กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก เป็นหน่วยงานระดับกลุ่มภายใต้บังคับบัญชาของสำนักหอสมุดแห่งชาติ มีหน้าที่ในการดูแลรักษาและจัดเก็บเอกสารโบราณประเภทคัมภีร์ใบลานซึ่งตกค้างอยู่ตามสถานที่ต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตามวัดทั่วประเทศ ปรากฏว่ามีคัมภีร์ใบลานอยู่อีกเป็นจำนวนมากภายหลังจากที่คนไทยลดความนิยมในการสร้างคัมภีร์ใบลานถวายวัดเพื่อสืบต่ออายุพระพุทธศาสนา เนื่องจากการสร้างพระไตรปิฎกฉบับพิมพ์อักษรไทยขึ้นครั้งแรกในสมัยรัชกาลที่ ๕ เป็นต้นมา

ประมาณการว่า คัมภีร์ใบลานที่หลงเหลือเป็นวัตถุโบราณตกค้างอยู่ตามวัดต่าง ๆ ในพื้นที่ภาคกลางของประเทศไทย มีอยู่ถึง ๑๘๐,๐๐๐ รายการ (ผูก) สิบกว่าปีที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน ได้ดำเนินการจัดระบบคัมภีร์ใบลานตามวัดต่าง ๆ ในภาคกลางของประเทศไทย ไม่ต่ำกว่า ๓๐ วัด ใน ๑๕ จังหวัด ถึงอย่างนั้นก็ตาม คัมภีร์ใบลานเป็นส่วนน้อยจากการประมาณการไว้เท่านั้นที่ได้รับการดูแลรักษาจัดเก็บอย่างเป็นระบบเพื่อการสืบค้น คิดเป็นหนึ่งในสามของจำนวนคัมภีร์ที่คาดว่ามีอยู่ทั้งหมดในภาคกลาง หรือประมาณร้อยละ ๓๐ ที่จัดเก็บอย่างเป็นระบบตามหลักวิชาการ ส่วนที่เหลือยังต้องสืบสานภารกิจต่อไป