ด่านประเพณี : ความสัมพันธ์ทางสังคมและเศรษฐกิจของชุมชนญ้อสองฝั่งโขง

ดร.อธิราชย์ นันขันตี

บทคัดย่อ

บทความนี้ มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ทางสังคมและเศรษฐกิจบนฐานเครือญาติของชุมชนญ้อสองฝั่งแม่น้ำโขงผ่านกิจกรรมด่านประเพณี การศึกษาใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการสัมภาษณ์ และสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม กับกรณีศึกษาชุมชนญ้อ
บ้านท่าดอกแก้วอำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม ประเทศไทย และชุมชนญ้อบ้านห้วยขมิ้นเมืองหินบูน แขวงคำม่วน สปป.ลาว
ผลการศึกษาพบว่า การข้ามพรมแดนของชุมชนญ้อสองฝั่งโขงเกิดขึ้นพร้อมกันการตั้งขึ้นของชุมชนที่มีพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม เศรษฐกิจ ที่สัมพันธ์ร่วมกันมายาวนาน เป็นวิถีชีวิตของผู้คนริมฝั่งแม่น้ำที่ข้ามไปมาเพื่อการดำเนินชีวิต ทำมาหากินในพื้นที่อุดมสมบูรณ์ โดยไม่แยกว่าเป็นฝั่งซ้าย หรือ ฝั่งขวา เมื่อแม่น้ำโขงเปลี่ยนแปลงเป็นเส้นพรมแดน การข้ามพรมแดนจึงปรับเปลี่ยนเป็นจุดจอดเรือ เป็นความพยายามของรัฐในการเข้าควบคุมพื้นที่ด่านประเพณียังคงปฏิบัติการปะทะสังสรรค์ในพื้นที่ทางสังคมของผู้คนของสองฝั่งโขง ถือเป็นกลไกลและเครื่องมือสร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในระดับชุมชน เป็น
เครือข่ายทางสังคมบนฐานเครือญาติ วัฒนธรรม ในขณะที่รัฐชาติมองพื้นที่ดังกล่าวเป็นพรมแดนที่ตายตัว จึงพยายามกำหนดนโยบายเพื่อเสริมสร้างการควบคุมและพัฒนาพื้นที่ในทุกยุคสมัย แต่ชุมชนญ้อทั้งสองกลับมีการปรับเปลี่ยน ลื่นไหล ปรับตัว เพื่อให้การดำเนินชีวิตและข้ามพรมแดนได้อย่างต่อเนื่องอยู่ตลอดเวลาแม้จะถูกแบ่งแยกพรมแดนตามนิยามความหมายของรัฐชาติ