การผลิตซ้ำและการสร้างใหม่ในประเพณีบุญข้าวจี่ อำเภอโพธิ์ชัย จังหวัดร้อยเอ็ด

ชาญยุทธ สอนจันทร์

บทคัดย่อ

บทความนี้ ผู้เขียนต้องการจะนำเสนอ ประเพณีบุญข้าวจี่ซึ่งเป็นประเพณีสำคัญประเพณีหนึ่งของชาวอีสานที่มีการปฏิบัติกันมาตั้งแต่อดีต สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน โดย
จะศึกษาประเพณีบุญข้าวจี่ของอำเภอโพธิ์ชัย จังหวัดร้อยเอ็ด มาเป็นกรณีตัวอย่าง ผู้เขียนมีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาประเพณีบุญข้าวจี่ในบริบทสังคมปัจจุบัน มีการสืบทอด การผลิตซ้ำ และการสร้างใหม่อย่างไร ในฐานะเป็นปรากฏการณ์ “คติชนสร้างสรรค์” โดยได้ตั้งสมมุติฐานไว้ว่า ประเพณีบุญข้าวจี่ของอำเภอโพธิ์ชัยมีความเป็นพลวัตเปลี่ยนแปลง ไม่คงที่ไม่แน่นิ่งตายตัว มีความเลื่อนไหลอยู่ตลอดเวลา และเป็นประเพณีที่มีการสืบทอด ผลิตซ้ำสร้างใหม่ ผลการศึกษาพบว่า ประเพณีบุญข้าวจี่ ของอำเภอโพธิ์ชัย มีการผลิตซ้ำในประเพณีบุญข้าวจี่โดยมีการสืบทอดจากประเพณีเดิมที่เคยปฏิบัติมาแล้ว นำมาผลิตซ้ำใหม่ได้แก่ มีการผลิตซ้ำด้วยวิธีการสื่อสารเรื่องราวนิทานในประเพณีบุญข้าวจี่ มีการผลิตซ้ำด้วยวิธีการปฏิบัติในพิธีกรรมทางพุทธศาสนา และมีการผลิตซ้ำวิธีการทำข้าวจี่แต่เดิมเป็นข้าวจี่แบบชาวบ้านเปลี่ยนมาเป็นข้าวจี่บนพื้นที่ของรัฐ สำหรับการสร้างใหม่ในประเพณีบุญข้าวจี่ มีการหยิบยืมเอาประเพณีบุญข้าวจี่มาสร้างอุดมการณ์ทางการเมือง มีการสร้างใหม่ด้วยการนำเอาประเพณีบุญข้าวจี่มาสร้างอัตลักษณ์ของชาวอำเภอโพธิ์ชัย และมีการสร้างมูลค่าผลิตภัณฑ์ OTOP ผลิตสินค้าการเกษตรผ่านประเพณีบุญข้าวจี่ และมีการนำเอาประเพณีบุญข้าวจี่มาเป็นเครื่องมือในการสร้างเครือข่ายทางสังคม ได้อย่างน่าสนใจ