การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างของประเพณีพิธีกรรม เกี่ยวกับองค์ปู่ศรีสุทโธนาคแห่งป่าคำชะโนด อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี

สุภีร์ สมอนา

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของประเพณีพิธีกรรมเกี่ยวกับองค์ปู่ศรีสุทโธนาคแห่งป่าคำชะโนด ด้านความหมาย รูปแบบ และบทบาทหน้าที่และ 2) ศึกษาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงประเพณีพิธีกรรมเกี่ยวกับองค์ปู่ศรีสุทโธนาค แห่งป่าคำชะโนด ด้านความหมาย รูปแบบ และบทบาทหน้าที่ การวิจัยนี้กระทำผ่านวิธีวิทยาเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) เก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์-กรกฎาคม 2560 โดยใช้เครื่องมือแนวทางการสัมภาษณ์ (Interview Guide) แบบกึ่งโครงสร้าง (Semi-Structure Interview : SSI) ซึ่งใช้สัมภาษณ์ทั้งรายบุคคล (Individual Interview) สัมภาษณ์กลุ่ม (Group Interview) การสังเกตแบบมีส่วนร่วม (Participant Observation) และการสนทนากลุ่ม (Group Discussion) ทำการเลือกผู้ให้ข้อมูลแบบเจาะจงโดยใช้หลักเกณฑ์อายุและการผ่านประสบการณ์ในเรื่องที่ศึกษาได้แก่ พระสงฆ์ 1 รูป ผู้รู้ 3 คน ผู้นำชุมชน 2 คน กรรมการวัด 2 คน ผู้ค้า 3 คน และชาวบ้านทั่วไป 3 คน ผลการศึกษาพบว่า ประเพณีพิธีกรรมเกี่ยวกับองค์ปู่ศรีสุทโธนาคแห่งป่าคำชะโนดซึ่งเคยมีบทบาทหน้าที่ในพิธีกรรมในวิถีชีวิตจริงได้กลายมาเป็นสิ่งที่ขายได้หรือ “สินค้า” เพื่อการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจ แต่ประเพณีพิธีกรรมขององค์ปู่ศรีสุทโธนาคยังคงความหมาย ความ “ศักดิ์สิทธิ์” การเป็น “ดินแดนลี้ลับ” โดยความหมายที่ยังคงอยู่ทำให้คนภายนอกเข้ามาใช้ประโยชน์เพื่อบริบทการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจจนส่งผลกระทบทางวัฒนธรรมทำให้ 1) ชุมชนสูญเสียความสัมพันธ์กับพื้นที่ทางสังคมวัฒนธรรม 2) สินค้าที่มีต้นทุนทางวัฒนธรรมไม่ได้ถูกผลิตขึ้นในชุมชน 3) เกิดระบบเศรษฐกิจภายนอกขนาดใหญ่ และ 4) ตำนาน ความเชื่อย้ายข้ามแดนหรือภูมิภาคเพื่อไปรับใช้บริบทใหม่และวัตถุประสงค์ใหม่