พัฒนาการของบ้านร้านค้าของเมืองเหมืองดีบุกห้วยยอด

บทคัดย่อ

         เมืองห้วยยอดเป็นเมืองที่อยู่ตอนในแผ่นดินคาบสมุทรภาคใต้ฝั่งตะวันตกถัดมาจากแนวเทือกเขาบรรทัดที่ทอดตัวลงในแนวเหนือ-ใต้ โดยมีสินแร่สำคัญ คือ ดีบุก ทำให้เมืองห้วยยอดเป็นเมืองแห่งโอกาส ทำให้มีผู้คนหลั่งไหลเข้ามาตั้งถิ่นฐานในเมืองห้วยยอด และเริ่มวางผังเมือง และก่อสร้างสถาปัตยกรรมสำหรับการอยู่อาศัย การค้า และประกอบธุรกิจเรียกว่า “บ้านร้านค้า” ซึ่งการพัฒนาเมืองในคาบสมุทรมาเลย์ โดยเฉพาะเมืองจอร์จทาวน์ที่เกาะปีนังนั้น ได้ส่งผลมายังคาบสมุทรภาคใต้ฝั่งตะวันตกซึ่งอยู่ไม่ไกลกัน และผู้คนต่างมีสายสัมพันธ์เชิงเครือญาติ และธุรกิจมาอย่างยาวนาน ดังจะเห็นได้ว่าวิธีคิดในการออกแบบทางสถาปัตยกรรมที่ฉายผ่านบ้านร้านค้าที่ก่อสร้างกันอย่างแพร่หลายในเมืองจอร์จทาวน์เกาะปีนังได้ถ่ายทอดมายังเมืองอื่นๆ อาทิ ภูเก็ต ตะกั่วป่า กันตัง รวมทั้งห้วยยอดด้วย

         จากการศึกษาพบว่า รูปแบบของบ้านร้านค้าในเมืองห้วยยอด และมีข้อค้นพบโดยจำแนกรูปแบบทางสถาปัตยกรรมของบ้านร้านค้าที่พบในเมืองห้วยยอด คือ 1) เรือนแถวแบบท้องถิ่น 2) ตึกแถวแบบสรรค์ผสานนิยมจีนตอนใต้ 3) ตึกแถวแบบสรรค์ผสานนิยมในคาบสมุทรมาเลย์และคาบสมุทรภาคใต้ของไทย 4) ตึกแถวแบบก่อนสมัยใหม่ (Pre-Modern Style) 5) ตึกแถวแบบสมัยใหม่ระยะต้น ซึ่งมีพัฒนาการทางสถาปัตยกรรมที่สัมพันธ์กับรูปแบบบ้านร้านค้าที่พบในเมืองจอร์จทาวน์ เกาะปีนัง เมืองภูเก็ต และเมืองกันตัง

         ทั้งนี้ การวิจัยนี้มีข้อค้นพบว่า ในช่วงต้นของการตั้งถิ่นฐานและสร้างเมืองห้วยยอดนั้น พัฒนาการทางสถาปัตยกรรมของบ้านร้านค้ามีความสัมพันธ์กับรูปแบบอันเป็นที่นิยมในเมืองจอร์จทาวน์ เกาะปีนัง เนื่องจากมีความสัมพันธ์ระหว่างกันอย่างใกล้ชิด ทว่าในราวต้นคริสศตวรรษที่ 20 ที่รัฐบาลส่วนกลางที่กรุงเทพมหานครได้สร้างเส้นทางรถไฟ และถนนเพชรเกษมลงไปยังภาคใต้ฝั่งตะวันตกเพื่อการพัฒนาให้เมืองกันตังทำหน้าที่เป็นเมืองท่าการค้า ก็ได้ทำให้ความใกล้ชิดของเมืองห้วยยอดกับส่วนกลางที่กรุงเทพมหานครมีความใกล้ชิดกันมากขึ้น ดังแสดงออกให้เห็นผ่านรูปแบบทางสถาปัตยกรรมของบ้านร้านค้าที่ก่อสร้างขึ้นตั้งแต่ต้นคริสศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา