แผ่นทองคำรูปสัตว์หิมพานต์ในกรุพระปรางค์ วัดมหาธาตุ และวัดราชบูรณะ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา/ Golden Plate of Himmapan's Animals in Wat Mahathat and Wat Ratchaburana, Phra Nakhon Si Ayutthaya

Abstract

บทคัดย่อ

สัตว์หิมพานต์ ซึ่งหมายรวมถึงสัตว์ที่สร้างขึ้นโดยอาศัยรูปทรงจากสัตว์ที่มีอยู่จริงตามธรรมชาติ และสัตว์ผสมที่เกิดขึ้นจากจินตนาการของช่าง ปรากฏทั้งในวรรณกรรมและศิลปกรรมตามคติไตรภูมิที่มีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย สืบเนื่องมาสมัยอยุธยา และรัตนโกสินทร์ จากการศึกษาแผ่นทองคำรูปสัตว์หิมพานต์จำนวนหนึ่งภายในกรุพระปรางค์วัดมหาธาตุและวัดราชบูรณะ จังหวัดพระนครศรีอยุธยาพบว่า มีความเชื่อมโยงกับคติไตรภูมิ โดยเฉพาะที่กล่าวถึงการสร้างจักรวาลเขาพระสุเมรุและเขาสัตบริภัณฑ์ จึงสันนิษฐานได้ว่านอกจากเพื่อเป็นพุทธบูชาและอุทิศถวายเป็นพระราชกุศลแล้ว การสร้างแผ่นทองคำรูปสัตว์หิมพานต์ดังกล่าวนี้ยังเกี่ยวข้องกับความเชื่อเรื่องการสร้างจักรวาลอีกประการหนึ่งด้วย

Abstract

Himmapan, as living animals in nature or mystical creatures created by artists, appears in literature and fine art from Sukhothai, Ayutthaya and Rattanakosin periods. This study looks at gold plates depicted as Himmapan figures, found inside the principle prang of Wat Mahathat and that of Wat Ratburana, Phra Nakhon Si Ayutthaya. The finding is that the gold plates are related to the belief of Trai Bhum, suggesting that apart from for worshiping and making merits, the creation of the gold plate were based on Buddhist belief of the Threefold Spheres of Existence.