สังคมเมืองที่กำลังเปลี่ยนแปลง : ผลกระทบจากโครงการพัฒนาเมือง ที่มีต่อคนจนเมืองอีสาน

บทคัดย่อ

ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกในกระแสธารการพัฒนาและพลังขับของโลกาภิวัตน์ ก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงมากมายในทุกบริบทของสังคมไทย รวมไปถึงการเปลี่ยนแปลงอันเป็นผลกระทบจากการพัฒนาพื้นที่เมือง งานวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลกระทบจากโครงการพัฒนาเมืองที่เกิดขึ้นต่อคนจนเมืองอีสาน เก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกโดยใช้แนวทางการสัมภาษณ์ ร่วมกับการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วมกับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ รวม 25 ราย จากพื้นที่ชุมชนเมืองอีสาน โดยใช้กรณีศึกษาเทศบาลนครขอนแก่นและเทศบาลเมืองศิลา ซึ่งเป็นพื้นที่ใจกลางจังหวัดขนาดใหญ่และเป็นศูนย์กลางของภาคอีสาน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาโดยใช้โปรแกรม ATLAS.ti  ผลการวิจัยพบว่าผลกระทบที่เกิดขึ้นในสังคมเมืองอีสานมีทั้งด้านบวกและด้านลบต่อคนจนเมือง โดยแบ่งออกเป็นแต่ละด้าน ประกอบด้วย (1) ด้านเศรษฐกิจ ทำให้เกิดความสะดวกสบายในการดำรงชีวิตในเมือง และมีโอกาสในการประกอบอาชีพมากขึ้น แต่ก็จำกัดอยู่เพียงงานระดับล่างที่มีความยาก สกปรก และอันตราย บางส่วนต้องสูญเสียงานเนื่องจากมีแรงงานใหม่เข้ามาแทนที่ (2) ด้านสังคมและวัฒนธรรม ทำให้การเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคมของเมืองสะดวกมากขึ้น แต่ในขณะเดียวกันก็ทำให้เกิดความห่างเหินในครัวเรือนที่ต้องหาเช้ากินค่ำ และบางส่วนจำเป็นต้องย้ายไปอยู่ในชุมชนใหม่จึงต้องปรับตัวเพื่อให้อยู่กับสถานที่ใหม่ (3) ด้านที่อยู่อาศัย เป็นผลกระทบที่รุนแรงที่สุด โดยเฉพาะการถูกไล่รื้อออกจากที่อยู่อาศัยเดิมเกิดความไม่มั่นคงทางด้านที่อยู่อาศัย และ (4) ด้านสิทธิและอำนาจ คนจนเมืองอีสานยังขาดซึ่งความตระหนักรู้ในสิทธิและพลังความสามารถของตนเอง