ความอายกับวิญญูชน : มโนทัศน์เรื่องความอายในปรัชญาของขงจื่อ

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้มุ่งพิจารณามโนทัศน์เรื่องความอาย หรือ “ฉื่อ” ใน ปรัชญาขงจื่อ ขงจื่อใช้คำนี้ในความหมายที่กว้างครอบคลุมทั้งความอายเชิงสังคมไปสู่ความอายทางศีลธรรมหรือความละอาย ความอายในทัศนะของขงจื่อ เป็นอารมณ์ที่เกิดขึ้นได้ทั้งจากการถูกจ้องมองจากภายนอก และจากภายในตัวบุคคลอันมีมิติทางศีลธรรม ทั้งนี้ความอายที่แตกต่างกันเป็นผลมาจากการขัดเกลาทางศีลธรรม วิญญูชนผู้เป็นบุคคลคุณธรรมและผ่านการขัดเกลามีความอายในสถานการณ์ต่าง ๆ นอกจากนี้ความอายยังเป็นอารมณ์ทางศีลธรรมที่มีบทบาทสำคัญในทางจริยศาสตร์ทั้งต่อระดับของบุคคล ระดับชุมชน รวมไปถึงการปกครอง