การสื่อสารเชิงสุนทรียภาพของสัญรูปนาคในวัดศรีบึงบูรพ์
คำสำคัญ:
การสื่อสาร, สุนทรียภาพ, สัญรูปนาค, สัญญะวิทยา, การปฏิปักษ์สัมพันธ์แบบพึ่งพาบทคัดย่อ
บทความวิจัยมีนี้วัตถุประสงค์ 1. ศึกษาลักษณะความเชื่อเกี่ยวกับนาค และ 2. การประกอบสร้างความหมายของสัญรูปนาคในบริบทของวัดศรีบึงบูรพ์ อำเภอบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาจากผู้ให้ข้อมูลหลักด้วยการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Sampling) รวมกับเทคนิคการเลือกตัวอย่างแบบลูกโซ่ (Snowball Sampling) ซึ่งจำแนกเป็น 2 กลุ่ม คือ 1. กลุ่มปราชญ์ชาวบ้าน จำนวน 6 ท่าน และ 2. กลุ่มผู้เชียวชาญทางด้านการสร้างนาคบริเวณข้างซุ้มประตูทางเข้าและนาคบริเวณหน้าวิหาร จำนวน 6 ท่าน ทั้งนี้ใช้การสังเกตแบบเป็นผู้สังเกตโดยสมบูรณ์ (Complete observation) รวมทั้งสิ้น 12 ท่าน
ผลการวิจัยพบว่า ความเชื่อเกี่ยวกับนาคในบริบทของวัดศรีบึงบูรพ์ที่ปรากฏในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์มีการเชื่อมโยงทางด้านความเชื่อของคนในชุมชนอยู่ 5 ด้าน คือ 1. ความเชื่อเรื่องต้นกำเนิดของนาค 2. ความเชื่อเรื่องลักษณะของนาค 3. ความเชื่อเรื่องอิทธิฤทธิ์และความศักดิ์สิทธิ์ของนาค 4. ความเชื่อเรื่องการบูชาและพิธีกรรมทางศาสนาเกี่ยวกับนาค และ 5. ความเชื่อเรื่องนาคมีความเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของคนในชุมชน สำหรับการสร้างประติมากรรมสัญรูปนาคบริเวณซุ้มประตูทางเข้าและบริเวณหน้าวิหาร ของวัดศรีบึงบูรพ์ ได้มีการนำเอาองค์ประกอบทางศิลปะ (Element of Arts) คือ สี เส้น รูปร่างรูปทรง น้ำหนักอ่อนแก่ และพื้นผิว มาประยุกต์ใช้ในการประกอบสร้างความหมายของพญานาคให้เกิดขึ้น โดยในการสร้างได้อาศัยความสัมพันธ์ของตัวบท (Transsexuality) ในลักษณะของลักษณะสัมพันธบท (Intertextuality) ซึ่งนาคบริเวณซุ้มประตูทางเข้ามีการเชื่อมโยงตัวบทกับศิลปะแบบขอม และนาคบริเวณหน้าวิหารมีการเชื่อมโยงตัวบทกับศิลปะแบบรัตนโกสินทร์ โดยทั้งหมดเป็นความสัมพันธ์ของตัวบทที่ดำรงอยู่ร่วมกันสัญรูปนาคถือเป็นการสร้างภาพตัวแทน (Representation) ในลักษณะของภาพต้นแบบ(Archetypes) ของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อยู่ในอุดมคติของคนในสังคมไทย โดยเป็นตัวบท (Text) หรือตัวสาร (Message) ซึ่งทำหน้าที่ในการสร้างสุนทรียภาพ (Poetic function) ที่ถ่ายทอดความงดงาม ความรื่นรมย์ และความบันเทิงใจที่เกิดขึ้น นอกจากนั้นการสร้างสัญรูปนาค ถือเป็นการผลิตซ้ำ (Reproduction) จากการลอกเลียนแบบขึ้นมา โดยได้สร้างมนต์ขลัง (Aura) ให้แก่นาคต้นแบบตามอุดมคติในทางพระพุทธศาสนาของไทยและได้สะท้อนให้เห็นถึงวิธีคิด ความเชื่อ ขนบธรรมเนียม ประเพณี และวัฒนธรรมของคนในชุมชน
เอกสารอ้างอิง
กาญจนา แก้วเทพ. (2543). ศาสตร์แห่งสื่อ และวัฒนศึกษา. กรุงเทพฯ: เอดิสันเพรส โปรดักส์.
เจริญพงศ์ ศรีสกุล. (2550). การออกแบบเนื้อหาส่วนควบและส่วนขยายในสื่อดีวีดี (วิทยานิพนธ์นิเทศศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาการสื่อสารมวลชน). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ณชรต อิ่มณะรัญ และกฤษณ์ ทองเลิศ. (2562). การดำรงอยู่และสุนทรียภาพของสัญรูปนาคในสื่อบันเทิงไทย. วารสารนิเทศศาสตรปริทัศน์, 23(3), 183-195.
ทศพล จังพานิชย์กุล. (2554). ปาฏิหาริย์ฤทธาพญานาค. กรุงเทพฯ: คอมม่า ดีไซน์แอนด์พริ้นท์.
นันทนา ขุนภักดี. (2530). รายงานการวิจัยวิเคราะห์ความเชื่อของชาวไทยในสวัสดิรักษา (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปกร.
เมตตา ศิริสุข. (2557). ศิลปกรรมรูปนาคในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการวิจัยทางศิลปกรรมศาสตร์). มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ศิริชัย ศิริกายะ. (2559). ทฤษฎีควอนตัมฟิสิกส์กับการควบรวมและการแปลงรูปองค์ประกอบการสื่อสารในยุคดิจิทัล. วารสารนิเทศสยามปริทัศน์, 15(19), 7-9.
Benjamin, W. (1935). The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction. New York: Schocken Brook.
Burton, G. (2002). More Than Meets the Eye: An Introduction to Media Studies. UK: University of the West of England.
Fiske, J. (1990). Introduction to Communication Studies. New York: Routledge.
Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Doing Naturalistic Inquiry. Newbury Park, CA: Sage.
Misterclean. (n.d.). Wat Sri Bueng Burapha. Retrieved January 2, 2025, from https://shorturl.asia/NMpGC
Wongnai. (2019). Wat Sri Bueng Burapha. Retrieved January 5, 2025, from https://shorturl.asia/e3Yjr
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสหวิทยาการนวัตกรรมปริทรรศน์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เพื่อให้เป็นไปตามกฎหมายลิขสิทธิ์ ผู้นิพนธ์ทุกท่านต้องลงลายมือชื่อในแบบฟอร์มใบมอบลิขสิทธิ์บทความให้แก่วารสารฯ พร้อมกับบทความต้นฉบับที่ได้แก้ไขครั้งสุดท้าย นอกจากนี้ ผู้นิพนธ์ทุกท่านต้องยืนยันว่าบทความต้นฉบับที่ส่งมาตีพิมพ์นั้น ได้ส่งมาตีพิมพ์เฉพาะในวารสารสหวิทยาการนวัตกรรมปริทรรศน์ เพียงแห่งเดียวเท่านั้น หากมีการใช้ภาพหรือตารางหรือเนื้อหาอื่นๆ ของผู้นิพนธ์อื่นที่ปรากฏในสิ่งตีพิมพ์อื่นมาแล้ว ผู้นิพนธ์ต้องขออนุญาตเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน พร้อมทั้งแสดงหนังสือที่ได้รับการยินยอมต่อบรรณาธิการ ก่อนที่บทความจะได้รับการตีพิมพ์ หากไม่เป็นไปตามข้อกำหนดเบื้องต้น ทางวารสารจะถอดบทความของท่านออกโดยไม่มีข้อยกเว้นใดๆ ทั้งสิ้น
