การแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำในสังคมไทยผ่านนโยบายสาธารณะ

กฤตพงศ์ ปานผา

ผู้แต่ง

กฤตพงศ์ ปานผา นักวิชาการอิสระ

คำสำคัญ:

ความเหลื่อมล้ำ, นโยบายสาธารณะ, โมเดล IDMIR, การพัฒนาแบบบูรณาการ

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. วิเคราะห์สถานการณ์ความเหลื่อมล้ำในสังคมไทยและสาเหตุเชิงโครงสร้าง 2. ประเมินนโยบายสาธารณะที่เกี่ยวข้องกับการลดความเหลื่อมล้ำในช่วงที่ผ่านมา และ 3. นำเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำอย่างบูรณาการและยั่งยืน ผลการศึกษาพบว่า แม้ประเทศไทยจะมีการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง แต่ความเหลื่อมล้ำยังคงอยู่ในระดับสูงทั้งด้านรายได้ ความมั่งคั่ง และโอกาสในการเข้าถึงบริการพื้นฐาน ปัญหาดังกล่าวมีสาเหตุสำคัญจากปัจจัยเชิงโครงสร้าง 5 ประการ ได้แก่ 1. โครงสร้างเศรษฐกิจที่เอื้อประโยชน์ต่อเจ้าของทุนมากกว่าแรงงาน 2. การบริหารภาครัฐที่รวมศูนย์อำนาจ 3. ปัญหากรรมสิทธิ์ที่ดิน 4. กระบวนการยุติธรรมที่เข้าถึงยาก และ 5. การบริหารราชการที่ขาดประสิทธิภาพและความโปร่งใส บทความนี้นำเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาผ่านโมเดล IDMIR ซึ่งเป็นการพัฒนาแบบบูรณาการใน 5 ด้าน ได้แก่ การปรับโครงสร้างนโยบายและสถาบัน การพัฒนาทุนมนุษย์และสังคม การขับเคลื่อนนวัตกรรมและเพิ่มการเข้าถึงเทคโนโลยี การสร้างเครือข่ายความร่วมมือและการวางระบบติดตามประเมินผล โดยเน้นการดำเนินนโยบายแบบคู่ขนานระหว่างการจัดสวัสดิการแบบมุ่งเป้าสำหรับกลุ่มเปราะบางและการเพิ่มโอกาสทางเศรษฐกิจ พร้อมพัฒนาระบบฐานข้อมูลที่แม่นยำเพื่อการออกแบบนโยบายที่มีประสิทธิภาพ

เอกสารอ้างอิง

กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา. (2568). สถานการณ์ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาปี 2567 และทิศทางสำคัญในปี 2568. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://www.eef.or.th/wp-content/uploads/2025/02/Inequality-situation-report.pdf

ชลนภา อนุกูล และศยามล เจริญรัตน์. (2565). บทสำรวจทัศนะท่าทีสังคมไทยต่อแรงงานข้ามชาติผ่านพัฒนาการนโยบายและงานวิชาการด้านสุขภาพแรงงานข้ามชาติ. Social Justice and Inequality Journal, 3(2), 38-57.

ชูชิต ชายทวีป และคณะ. (2567). การแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำในประเทศกำลังพัฒนา : มุมมองเชิงบูรณาการและแนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืน. วารสารรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย, 4(6), 220-232.

ไทยพีบีเอส. (2565). ความจริงของความเหลื่อมล้ำ. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://theactive.thaipbs.or.th/data/inequality-index-truth

ธนาคารเกียรตินาคินภัทร. (2564). เจาะลึกความเหลื่อมล้ำไทย แก้ได้ไหม แก้อย่างไร. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://www.kkpfg.com/th/news/2021042161000

ปติมา น้อยกูต. (2564). การวิพากษ์นโยบาย ‘บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ’ ภายใต้กรอบของวงจรนโยบายสาธารณะ. วารสารเศรษฐศาสตร์และนโยบายสาธารณะ, 12(24), 66-85.

ประชาไท. (2566). นักเศรษฐศาสตร์ชี้ นโยบายสาธารณะลดความเหลื่อมล้ำ ยั่งยืนกว่าประชานิยม. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://shorturl.asia/85Cjd

พสุวดี จันทร์โกมุท. (2567). ความเหลื่อมล้ำของสังคมไทย:สถานการณ์และทางออกเชิงนโยบาย. Journal of Roi Kaensarn Academi, 9(6), 1028-1041.

พัชรี สายบุญเยื้อน. (2564). นโยบายของภาครัฐกับแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำ. วารสาร มจร. เลย ปริทัศน์, 2(1), 151-161.

พิรญาณ์ รณภาพ. (2564). ลดความเหลื่อมล้ำ นำไทยสู่การเติบโตอย่างยั่งยืน. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://www.pier.or.th/abridged/2021/06/

เพ็ญพิชชา มุ่งงาม. (2566). โฉมหน้าใหม่ของความเหลื่อมล้ำ: ตีโจทย์ความเหลื่อมล้ำไทยในยุคสมัยโลกล้ำ คนล้า. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://shorturl.asia/pa51O

ภัทราวุธ ภาหา. (2565). SDG Updates สำรวจศตวรรษแห่งความเหลื่อมล้ำผ่านรายงาน World Inequality Report 2022. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://shorturl.asia/3boPN

วัชรพล ว่องนิยมเกษตร. (2557). การกำหนดนโยบายการพัฒนาเพื่อลดความเหลื่อมล้ำเชิงพื้นที่ของประเทศไทย. สืบค้น 25 มีนาคม 2568, จาก https://shorturl.asia/iUjLJ

สมชัย จิตสุชน. (2558). ความเหลื่อมล้ำในสังคมไทย : แนวโน้ม นโยบายและแนวทางขับเคลื่อนนโยบาย (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย.

สมชัย จิตสุชน. (2558). นโยบายสาธารณะกับความเป็นธรรมในสังคม. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก https://tdri.or.th/2015/11/20151111/

สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2567). รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย ปี 2566. กรุงเทพฯ: สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.

สุชานุช พันธนียะ. (2562). แนวทางการปฏิรูปนโยบายสาธารณะเพื่อลดความเหลื่อมล้ำในสังคมไทย : กรณีนโยบายระบบการเงินระดับฐานราก (Microfinance). วารสารสถาบันพระปกเกล้า, 17(1), 58-74.

อรรถกฤต ปัจฉิมนันท์. (2558). การออกแบบระบบสถาบันเพื่อการปฏิรูปนโยบายสาธารณะ. วารสารธรรมศาสตร์, 34(1), 1-28.

อำนาจ มงคลสืบสกุล. (2563). ความเหลื่อมล้ำในสังคมไทยกับสิทธิมนุษยชน : ความเปราะบางของสังคมในสถานการณ์ปัจจุบัน. สืบค้น 26 มีนาคม 2568, จาก http://ucl.or.th/?p=3472

เอกชัย เรืองรัตน์. (2560). การแก้ปัญหาความยากจนและความเหลื่อมล้ำอย่างยั่งยืน :กรณีศึกษาโครงการลงทะเบียนเพื่อสวัสดิการแห่งรัฐและมาตรการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้มีบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า.

Ladbuakhao, P. (2022). Policy responses to inequality in Thailand: Challenges and opportunities. Journal of Southeast Asian Economies, 39(2), 112-128.