ความสัมพันธ์ระหว่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยกับกฎหมายเกี่ยวการรับราชการทหาร

บทคัดย่อ

บทความวิชาการฉบับนี้วิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยกับกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการรับราชการทหาร โดยมุ่งศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างหลักการในรัฐธรรมนูญ ซึ่งกำหนดสิทธิ เสรีภาพ และหน้าที่ของปวงชนชาวไทย กับพระราชบัญญัติรับราชการทหาร พุทธศักราช 2497 และกฎกระทรวงที่ออกตามพระราชบัญญัติดังกล่าว เพื่อทำความเข้าใจระบบกฎหมายที่สนับสนุนการบริหารกำลังพลของชาติให้เป็นไปตามหลักนิติธรรมและสิทธิมนุษยชนสากล รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ในฐานะกฎหมายสูงสุด ได้กำหนดไว้ในมาตรา 50 (5) ว่า บุคคลมีหน้าที่ต้องรับราชการทหารตามที่กฎหมายบัญญัติ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการผสานระหว่างหน้าที่ของพลเมืองกับอำนาจของรัฐในการพิทักษ์ความมั่นคงของประเทศ ทั้งยังเป็นการวางกรอบให้กฎหมายลำดับรองดำเนินการภายใต้หลักความเสมอภาค โปร่งใส และเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ พระราชบัญญัติรับราชการทหาร พ.ศ. 2497 จึงเป็นกฎหมายหลักที่แปลงเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญให้เกิดผลในทางปฏิบัติ โดยกำหนดกระบวนการตรวจเลือก การลงบัญชี การผ่อนผัน และการยกเว้นการรับราชการทหาร ขณะที่กฎกระทรวง เช่น ฉบับที่ 36, 37, 74 และ 76 ได้เพิ่มเติมรายละเอียดในเชิงปฏิบัติ เช่น การตรวจร่างกายตามมาตรฐานทางการแพทย์ การจับสลากอย่างโปร่งใส และหลักเกณฑ์การยกเว้นตามเหตุผลทางสุขภาพหรือศาสนา ความสัมพันธ์ระหว่างรัฐธรรมนูญและกฎหมายทหารมีลักษณะเป็นระบบกฎหมายแบบบูรณาการสามระดับ ได้แก่ 1. ระดับนโยบายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ 2. ระดับการปฏิบัติของพระราชบัญญัติ และ 3. ระดับรายละเอียดทางเทคนิคของกฎกระทรวงและระเบียบภายในหน่วยงาน ทั้งสามระดับทำงานเชื่อมโยงกันอย่างเป็นระบบเพื่อสร้างสมดุลระหว่างความมั่นคงของรัฐ และสิทธิมนุษยชนของประชาชน ผลลัพธ์ คือ การเกิดองค์ความรู้ใหม่ในรูปแบบของระบบเกณฑ์ทหารประชาธิปไตย ซึ่งยึดหลักความชอบธรรม โปร่งใส ยุติธรรม และเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ อันเป็นรากฐานของการบริหารกฎหมายในระบอบประชาธิปไตยที่ยั่งยืน