จิตบำบัดตามแนวพุทธจิต: บทวิเคราะห์ในมิติทางการพยาบาล

บทคัดย่อ

โรคจิต ตามมุมมองทางจิตวิทยาตะวันตกเป็นโรคที่เกิดขึ้นกับร่างกาย โดยมีสาเหตุมาจากสมองและสิ่งแวดล้อม ผู้ป่วยจะมีพฤติกรรมที่เป็นลักษณะของคนบ้า คนวิกลจริต การรักษาจึงกระทำกับร่างกายโดยแพทย์ แต่โรคทางจิตตามทัศนะทางพระพุทธศาสนาเป็นโรคทางความคิดที่เป็นมิจฉาทิฏฐิเพราะจิตถูกอำนาจของกิเลสตัณหาครอบงำ หากไม่ควบคุมจิต ไม่ใช้สติสัมปชัญญะพิจารณา จิตจะคิดและสั่งให้ร่างกายแสดงพฤติกรรมที่เป็นอกุศลไปตามอำนาจของกิเลสตัณหา เกิดความตึงเครียดกับร่างกายและจิตใจ เป็นเหตุให้เกิดปัญหาสุขภาพและโรคทางร่างกาย หากความตึงเครียดเกิดขึ้นบ่อย ๆ และทวีความรุนแรงขึ้นจนเมื่อสมองและระบบประสาททนไม่ไหว จึงแสดงพฤติกรรมที่เป็นลักษณะของคนบ้าหรือคนวิกลจริต ซึ่งเป็นโรคทางร่างกาย การรักษาจึงต้องกระทำกับร่างกายโดยแพทย์และการใช้ยา ส่วนความคิดที่เป็นมิจฉาทิฏฐิต้องบำบัดที่จิตเพื่อเปลี่ยนพลังด้านลบให้เป็นด้านบวก วิธีหนึ่งคือทำจิตบำบัดแนวพุทธจิต โดยหลักการคือเริ่มจากให้ผู้บำบัดพูดคุยกับผู้ป่วยเพื่อหาต้นเหตุของปัญหาและให้คลายความทุกข์ที่ได้รับมาเป็นเวลานาน จากนั้นจะเป็นขั้นตอนการควบคุมจิตโดยเริ่มจากทำสติสัมปชัญญะให้เกิดขึ้น ด้วยการปฏิบัติในอานาปานสติร่วมกับการกำหนดรู้ในอิริยาบถ และกำหนดรู้ทุกการเคลื่อนไหวทุกการกระทำเพื่อไม่ให้จิตฟุ้งซ่าน เพื่อให้สติสัมปชัญญะสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ความตึงเครียดทางร่างกายและความทุกข์ทางจิตใจของผู้ป่วยจะค่อย ๆ ลดลง ขั้นตอนสุดท้ายเป็นการปรับเปลี่ยนทัศนคติและพฤติกรรม ด้วยการปฏิบัติตามหลักเบญจศีลและเบญจธรรมเพื่อการดำเนินชีวิตอย่างสุขสงบ