การศึกษาอักษรย่อในคัมภีร์หัวใจ 108 ในฐานะสื่อการสอนพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบ วิธีการย่อ แหล่งที่มา สาระสำคัญ และการนำอักษร
ย่อในคัมภีร์หัวใจ 108 ไปใช้ในฐานะสื่อการสอนพระพุทธศาสนาโดยใช้คัมภีร์วชิรสารัตถสังคหะเป็นทฤษฎี
ในการวิเคราะห์ และใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพโดยเก็บข้อมูลจากเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึกแล้ว
นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์และนำเสนอเชิงพรรณนาวิเคราะห์
ผลการวิจัยพบรูปแบบและวิธีการย่ออักษรในคัมภีร์หัวใจ 108 ตามทฤษฎีการย่ออักษรในคัมภีร์
วชิรสารัตถสังคหะ 4 รูปแบบ คือ การย่ออักษรตัวแรกของศัพท์ซึ่งเป็นวิธีที่พบว่าใช้มากที่สุด การย่ออักษร
ตัวสุดท้ายของศัพท์ การย่ออักษรโดยใช้วิธีทั้งสองข้างต้นร่วมกัน การย่ออักษรแล้วนำอักษรมาวางสลับ
กันไปมา นอกจากนี้จะเป็นคำย่อ คำศัพท์ อักษรในภาษาบาลี อักษรไทย และคำไทยที่นำมาผสมกับอักษร
ในภาษาบาลี แหล่งที่มาของอักษรย่อส่วนใหญ่มาจากคัมภีร์พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่น ๆ
ที่โบราณาจารย์นำมาใช้เป็นสื่อการสอนเรื่องสำคัญ ได้แก่ พระรัตนตรัย พระพุทธเจ้า พระธรรมวินัย พุทธ
สาวก คัมภีร์ในพระพุทธศาสนา พิธีกรรม และเรื่องเล่าในพระพุทธศาสนา แต่มีอักษรย่อในหัวใจบางส่วน
ที่มาจากความเชื่อในศาสนาพราหมณ์ ไสยศาสตร์ และวรรณคดีไทย ส่วนการนำอักษรย่อไปใช้นั้นพบใน
2 มิติ คือ การใช้ที่ตรงกับสาระสำคัญพบว่า นำไปใช้สำหรับท่องจำเรื่องสำคัญในพระพุทธศาสนา ใช้เป็น
อุบายฝึกจิตให้เป็นสมาธิ และใช้เป็นอุบายเตือนสติให้ละความชั่วทำความดี และพัฒนาจิตให้ผ่องใส ส่วน
การนำไปใช้ที่ไม่ตรงกับสาระสำคัญของหัวใจนั้นพบว่า ส่วนใหญ่นำไปใช้ตามความเชื่อทางไสยศาสตร์ที่
มุ่งให้เกิดอานุภาพด้านที่ดี เช่น ความปลอดภัยจากอันตราย และบางส่วนถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด เช่น
ทำให้คนเกลียดกัน เป็นต้น
ผลการวิจัยนี้ได้ไขความลับเรื่องสำคัญในพระพุทธศาสนาที่ถูกปกปิดไว้ด้วยความเชื่อทาง
ไสยศาสตร์อันจะส่งผลให้คนเข้าใจอักษรย่อในหัวใจต่าง ๆ อย่างถูกต้อง และสามารถสืบต่อภูมิปัญญาใน
การถ่ายทอดพระพุทธศาสนาของโบราณาจารย์ที่สื่อเรื่องสำคัญในพระพุทธศาสนาผ่านอักษรย่อในหัวใจ
108 ให้คงอยู่ต่อไป