การศึกษาเชิงคติชนวิทยา :

การตั้งชื่อคลองและชื่อบ้านในอำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ

บทคัดย่อ

รายงานการวิจัยเรื่องนี้ มีความมุ่งหมายเพื่อศึกษาประวัติและความเป็นมาของการตั้งชื่อคลองและชื่อหมู่บ้านในอำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ และเพื่อศึกษาบทบาทและความสำคัญของคลองที่เปลี่ยนแปลงจากอดีตสู่ปัจจุบัน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ที่เน้นศึกษาจากการลงภาคสนามและศึกษาเอกสารเป็นสำคัญ โดยวิธีการสัมภาษณ์แบบไม่เป็นทางการ กลุ่มเป้าหมายคือผู้สูงอายุในท้องถิ่น นักวิชาการท้องถิ่น ผู้นำชุมชน  พระภิกษุ รวมทั้งศึกษาจากเอกสารราชการ งานเขียนกึ่งวิชาการ บันทึกท้องถิ่น หนังสืออนุสรณ์งานฌาปนกิจ แผนที่คลองในอดีตและปัจจุบัน และลงภาคสนามสังเกตลักษณะทางกายภาพของคลองและสถานที่ ที่เกี่ยวข้อง โดยมีการตรวสอบข้อมูลโดยใช้เทคนิคการตรวจสอบสามเส้า (Triangulation)

            ผลจากการวิจัยพบว่า การตั้งชื่อคลองและชื่อหมู่บ้านในอำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ พบว่ามีชื่อที่นำมาตั้งชื่อได้แก่ 1).ชื่อบุคคล/ชื่อพระราชทาน  2)ชื่อตามลักษณะภูมิประเทศ 3) ชื่อพืชพันธุ์ไม้ มี 4)ชื่อตามสัตว์หรือลักษณะอาการของสัตว์ที่พบมากในแหล่งนั้น 5)ชื่อตามขนาดหรือทิศทางของคลอง 6) ตั้งชื่อตามสิ่งก่อสร้างที่มีอยู่เดิม  7) ตั้งชื่อตามเครื่องใช้ไม้สอย 8) ตั้งชื่อตามความเชื่อหรือตำนาน 9) ตั้งชื่อตามถิ่นฐานดั้งเดิมของคนที่อยู่ในคลอง 10) ตั้งชื่อตามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในท้องถิ่นตามลำดับ บทบาทและความสำคัญของคลองจากอดีตสู่ปัจจุบันมีความเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของการพัฒนาทางสังคมและเศรษฐกิจของประเทศ คลองในอดีตที่เคยมีความสำคัญเป็นต้นกำเนิดของชุมชน แหล่งทำมาหากินและเส้นทางคมนาคมหลัก  ก็ถูกลดความสำคัญลงอันเนื่องมาจากมีการตัดถนนเป็นเส้นทางคมนาคมหลัก ก่อเกิดความเจริญทางเศรษฐกิจ เกิดพื้นที่อุตสาหกรรมและหมู่บ้านแห่งใหม่ของคนต่างถิ่นอยู่ตามแนวถนนและมีรูปแบบสังคมเมือง ส่วนหมู่บ้านที่อยู่ติดคลองเปลี่ยนเป็นรูปแบบกึ่งเมืองกึ่งชนบท  คลองในปัจจุบันเป็นเพียงทางระบายน้ำเพื่อออกสู่ทะเล