การสำรวจและจัดทำฐานข้อมูลท้องถิ่นเรื่อง “สมุทรสงคราม เมือง 3 น้ำ” เพื่อจัดทำหลักสูตรท้องถิ่นศึกษาของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสมุทรสงคราม

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา สำรวจ วิเคราะห์ รวมถึงจัดทำฐานข้อมูลองค์ความรู้ด้านท้องถิ่นทั้ง ภูมิศาสตร์ ภูมิสังคม ประวัติศาสตร์ อัตลักษณ์ ภูมิปัญญา และวิถีวัฒนธรรมของผู้คนในจังหวัดสมุทรสงคราม เพื่อการจัดทำหลักสูตรท้องถิ่นศึกษาของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสมุทรสงคราม โดยเป็นการวิจัยคุณภาพ ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงสำรวจ เก็บรวบรวมข้อมูลทั้งจากเอกสาร ประกอบกับการศึกษาภาคสนาม จากนั้นนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ สังเคราะห์ และนำเสนอผลการวิจัยแบบพรรณนาวิเคราะห์

            ผลการวิจัยพบว่า องค์ความรู้สำคัญด้านท้องถิ่นของจังหวัดสมุทรสงครามที่ควรนำมาใช้เป็นฐานข้อมูลในการจัดทำหลักสูตรท้องถิ่นศึกษาสำหรับเยาวชนในพื้นที่ แบ่งได้เป็น 5 ประเด็น คือ 1) ภูมิศาสตร์และภูมิสังคม โดยจังหวัดสมุทรสงครามตั้งอยู่ในพื้นที่ปลายน้ำที่มีความอุดมสมบูรณ์ เกิดเป็นลักษณะเฉพาะของพื้นที่ที่เรียกกันว่าเป็น “เมือง 3 น้ำ” คือ น้ำจีด น้ำกร่อย และน้ำเค็ม 2) ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น โดยเป็นเมืองเก่าแก่ที่มีพัฒนาการทางประวัติศาสตร์มาอย่างต่อเนื่อง 3) อัตลักษณ์ท้องถิ่น ที่มีความชัดเจนทั้งอัตลักษณ์ทางธรรมชาติและวัฒนธรรม 4) มรดกภูมิปัญญา ที่มีความหลากหลายโดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เกี่ยวกับวิถีการดำรงชีวิต และ 5) มรดกทางวัฒนธรรม ที่พบว่ามีทั้งวัฒนธรรมที่จับต้องได้และจับต้องไม่ได้ องค์ความรู้ดังกล่าวเป็นสิ่งที่มีคุณค่า มีความหมาย และเป็นองค์ประกอบสำคัญในการพัฒนาไปสู่ความยั่งยืนให้กับท้องถิ่น โดยผ่านกระบวนการเรียนรู้ด้วยหลักสูตรท้องถิ่นศึกษาของเยาวชนในพื้นที่ เพื่อสร้างจิตสำนึก เห็นคุณค่า และความสำคัญของท้องถิ่น ซึ่งการเรียนรู้ดังกล่าวจะนำมาซึ่งพลังทางสังคมที่ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไปสู่ความเข้มแข็งของท้องถิ่นได้ในอนาคต