ศึกษาขณิกสมาธิในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา ตามแนวมหาสติปัฏฐานสูตร

บทคัดย่อ

        การศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาขณิกสมาธิในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท (2) เพื่อศึกษาวิปัสสนาภาวนาในมหาสติปัฏฐานสูตร และ (3) เพื่อศึกษาขณิกสมาธิในการปฏิบัติวิปัสสนา ภาวนาตามแนวมหาสติปัฏฐานสูตร การศึกษานี้เป็น งานวิจัยเชิงคุณภาพ และจากการศึกษาได้พบว่า
        ขณิกสมาธิ คือ สมาธิชั่วขณะ เกิดขึ้นได้ในขณะ คนเรามีจิตจดจ่ออยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นเวลานานๆ แต่สมาธินี้เมื่อนำมาใช้ในการเจริญวิปัสสนาภาวนา ด้วยการกำหนดสภาวะปรมัตถ์ของรูปนาม เป็นไป ตามความเปน็ จริง ก็เป็น ธรรมนำไปสู่การสิ้นทุกขโ์ดย สิ้นเชิงได้ ท่านเรียกขณิกสมาธิในการเจริญวิปัสสนา นี้ว่า วิปัสสนาขณิกสมาธิ สมาธินี้เกิดขึ้นเป็นไปทุกๆ ขณะอย่างต่อเนื่องกันไป ที่กำหนดรูปนามของโยคี ผู้ปฏิบัติ
       การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาตามแนวมหาสติ ปัฏฐานสูตรของวิปัสสนายานิกบุคคล จำต้องพัฒนา ขณิกสมาธิที่เกิดจากการที่โยคีผู้ปฏิบัติ อบรมสติใน ฐาน 4 คือ กาย เวทนา จิต และธรรม ซึ่งจะพัฒนา ตัวไปพร้อมกับธรรมอื่นๆ ในโพธิปักขิยธรรม 37 ประการ เมื่อวิปัสสนาปัญญาแก่กล้ามากขึ้น เมื่อ ถึงอุทยัพพยญาณ ขณิกสมาธิที่ร่วมกับปัญญา ก็จะ ทำการละกิเลสตามหน้าที่ของตนได้มากขึ้น จนกิเลส มีโอกาสเข้าสู่จิตได้น้อย ความทุกข์ก็จะเบาบางลง จนในที่สุดเมื่อวิปัสสนาปัญญาแก่กล้าเต็มที่ จิตก็จะ มีความมั่นคง มีกำลัง เข้าไปสนับสนุนให้ปัญญาเห็น แจ้งรูปนามได้อย่างละเอียดหมดจด จนเห็นอริยสัจ และประหานกิเลสได้อย่างเด็ดขาด เป็นสมุจเฉทปหาน ด้วยอำนาจมรรคญาณในที่สุด