การเจริญอานาปานสติสำหรับผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการ สังคมผู้สูงอายุบ้านบางแค

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาการเจริญอานาปานสติที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้าน  บางแค 3) เพื่อวิเคราะห์คุณค่าของอานาปานสติที่ใช้กับผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้านบางแค เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยวิธีการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนา พระไตรปิฎก อรรถกถา ปกรณ์วิเสส หนังสือตำราวิชาการ เอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง และวิจัยภาคสนาม โดยการสัมภาษณ์เชิงลึกแบบเจาะจงผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้านบางแค จำนวน 10 คน แล้วนำมาเรียบเรียงนำเสนอแบบบรรยายเชิงพรรณนา ซึ่งสรุปผลการวิจัย มีดังนี้

ผลการวิจัยพบว่า 

1. การเจริญอานาปานสติที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนา อานาปานสติเป็นสมาธิที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสสอน เป็นวิธีที่พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญไว้มาก ทรงใช้เป็นวิหารธรรมมากทั้งก่อนและหลังตรัสรู้ อานาปานสติ หมายถึง การมีสติกำหนดลมหายใจเข้าออก เป็นสัมมาสติ สัมมาสมาธิ ข้อปฏิบัติในอริยมรรคมีองค์ 8 เมื่อปฏิบัติแล้วจะทำให้ถึงความดับทุกข์ ผลของการเจริญอานาปานสติจะทำให้สติปัฏฐาน 4 สมบูรณ์ ซึ่งเป็นการพิจารณาเห็นกาย เวทนา จิต และธรรม มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ สามารถกำจัดความยินดียินร้ายในโลกได้

2. ผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้านบางแคจากการศึกษาพบว่า ส่วนใหญ่เป็นบุคคลที่ขาดที่พึ่งพิง ถูกลูกหลานหรือครอบครัวทอดทิ้ง ไม่เหลียวแล และมีผู้สูงอายุจำนวนมากที่มาขอรับบริการอยู่ที่นี่ด้วยความสมัครใจ อันเนื่องมาจากหลายสาเหตุ ได้แก่ มีสถานภาพโสด ไม่ได้แต่งงาน หย่าร้าง ม่าย คู่ครองที่อยู่ด้วยเสียชีวิตต้องอยู่คนเดียวเพียงลำพัง ไม่มีลูกหลานคอยดูแลเอาใจใส่และปัญหาความชราภาพไม่สามารถดูแลตนเองได้ จึงเป็นสาเหตุสำคัญให้ผู้สูงอายุต้องการความช่วยเหลือจากสถานสงเคราะห์คนชรา ซึ่งมีแนวโน้มผู้สูงอายุที่เดือดร้อนเพิ่มจำนวนมากขึ้นทุกปี

3. คุณค่าของอานาปานสติที่ใช้กับผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้านบางแค จากการศึกษาผลการจัดกิจกรรมส่งเสริมพัฒนาจิตให้แก่ผู้สูงอายุ เมื่อผู้สูงอายุนำไปฝึกปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง พบว่า อานาปานสติมีคุณค่าต่อผู้สูงอายุในการพัฒนากาย พัฒนาศีล พัฒนาจิต และพัฒนาปัญญา เมื่อผู้สูงอายุได้เจริญอานาปานสติให้มาก กระทำให้มาก ประกอบด้วยความเพียร มีสติ สัมปชัญญะ ย่อมเกิดผลมาก มีอานิสงค์มาก แม้ผู้เริ่มปฏิบัติหรือปฏิบัติเล็กน้อยก็เกิดความสุขในปัจจุบันขณะ เมื่อมีความเพียรปฏิบัติอย่างต่อเนื่องยิ่ง ๆ ขึ้นไป ก็ยิ่งเกิดความสุขสงบมากยิ่งขึ้น จิตใจเข้มแข็ง มีพลัง มองเห็นสิ่งทั้งหลายทั้งปวง ไม่ควรเข้าไปยึดมั่นถือมั่น เอาไว้ในใจอยู่เป็นประจำทุกครั้งที่หายใจเข้าออก ส่งผลให้เกิด ศีล สมาธิ ปัญญา มีความสำรวมระวัง กาย จิต จากบาปอกุศลทั้งปวง ประพฤติตนอยู่ในกฎระเบียบวินัย ไม่เบียดเบียนสร้างความเดือดร้อน อยู่ร่วมกับผู้อื่นได้ด้วยดี มีความเอื้อเฟื้อเกื้อกูล เมตตา อดทน อดกลั้น มีสมาธิ สดชื่น เบิกบาน เป็นสุขผ่องใสอยู่เสมอ เกิดปัญญารู้เข้าใจตนเอง เข้าใจผู้อื่น แก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นได้ด้วยปัญญา การเจริญอานาปานสติอย่างต่อเนื่องในชีวิตประจำวัน เป็นเหตุนำไปสู่ผลของการเกิดความสงบสุขภายในจิตใจของผู้สูงอายุ และยังส่งผลให้เกิดความสุขสงบต่อคนในครอบครัว สังคม ชุมชน และประเทศชาติ