การสำรวจเพื่อสร้างพิกัดทางภมิศาสตร์ การแปรรูปสารสกัดและพัฒนาผลติภัณฑ์สมุนไพร เครื่องยาทางการแพทย์ในเขตป่าเขาจังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อสำรวจสมุนไพรในเขตป่าเขาจังหวัดร้อยเอ็ด 2) เพื่อสร้างพิกัดทางภูมิศาสตร์สมุนไพรในเขตป่าเขาจังหวัด ร้อยเอ็ด 3) เพื่อการแปรรูปสารสกัดและการพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพรเครื่องยาทางการแพทย์ในเขตป่าเขาจังหวัดร้อยเอ็ด ใช้พื้นที่ในการวิจัยเป็นเขตป่าเขาจังหวัด ร้อยเอ็ด 4 อำเภอ คือ อำเภอหนองพอก อำเภอโพธ์ิชยั อำเภอเมียวดี อำเภอโพนทอง กลุ่มผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ หมอพื้นบ้าน นักวิชาการ ประชาชนผู้ใช้สมุนไพรในเขต ป่าเขาจังหวัดร้อยเอ็ด จำนวน 64 คน ประกอบด้วย กลุ่มผู้รู้ จำนวน 24 คน กลุ่มผู้ปฏิบัติ จำนวน 20 คน และกลุ่มผู้ให้ข้อมูลทั่วไป จำนวน 20 คน เครื่องมือที่ใช้ ในการวิจัยได้แก่ แบบสังเกต แบบสำรวจ แบบสัมภาษณ์ และแบบบันทึกการสนทนากลุ่ม เครื่องสมาร์ทโฟน อุปกรณ์ GPS เครื่องบันทึกเสียง ทำการเก็บรวบรวม ข้อมูลทั้งภาคเอกสารและภาคสนาม โดยใช้รูปแบบวิจัยเชิงคุณภาพทางวัฒนธรรม (Cultural Qualitative Research) นำข้อมูลที่ได้มาตรวจสอบความถูกต้องแล้ว วิเคราะห์ข้อมูลตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ และนำเสนอผลการวิจัยด้วยวิธีพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า 1. พืชสมุนไพรในเขตป่าเขาจังหวัดร้อยเอ็ด พบพืชสมุนไพรสำคัญ ในทั้ง 4 อำเภอ คือ เร็ว กระวาน ฟ้าทลายโจร ไพล ว่านสาวหลง 2. พิกัดทางภูมิศาสตร์สมุนไพรในเขตป่าเขาจังหวัดร้อยเอ็ดของพืชสมุนไพรสำคัญ ได้ดำเนินการสร้างด้วยวิธีการอ้างอิงบอกตำแหน่งเป็นค่าระยะเชิงมุม ของละติจูดและลองจิจูดตามระยะเชิงมุมที่ห่างจากศูนย์กำเนิดของละติจูดและลองจิจูดที่กำหนดขึ้นสำหรับศูนย์กำเนิดของละติจูด พบว่า เร็ว มีพิกัดละติจูด / ลองจิจูด : 16° 18' 13" N / 104° 13' 17" E กระวาน มีพิกัดละติจูด / ลองจิจูด : 16° 22' 18" N / 104° 6' 41" E ฟ้าทลายโจร มีพิกัดละติจูด / ลองจิจูด : 16° 18' 0" N / 103° 58' 40" E ไพล มีพิกัดละติจูด / ลองจิจูด : 16° 23' 22" N / 104° 9' 26" E ว่านสาวหลงมีพิกัดละติจูด/ ลองจิจูด : 16° 18' 18" N / 104° 13' 26" E 3. การแปรรูปสารสกัดสมุนไพรสำคัญ เร็ว ใช้วิธีการสกัดด้วยเอทานอล 95% พบสารที่สำคัญดังนี้ Propylene glycol 95.22% ,Camphor 1.88% ,Borneol 0.13% ,Bornyl acetate 2.77% กระวานใช้วิธีสกัดโดยการกลั่นด้วยไอน้ำ พบสารที่สำคัญดังนี้ Alpha-Pinene 0.13% ,Beta-Pinene 0.10% ,Camphhene 0.12% ,Bata-Myrcene 2.70% ,2-Octanone 0.18% ,3-Octanol 0.29% ,(-)-beta-Pinene 0.29% ,Benzene,1-methyl-2-(1-methylethyl) 1.85% ,dl-Limonene 1.76% ,1,8-Cineole 0.85% ,Benzenemethanol 33.01 ,Linalool l 3.25,Trans-Anethole 11.73% ,Eugenol 41.74% ,alphaCaryophyllene 0.53% ฟ้าทะลายโจร ใช้วิธีสกัดน้ำที่ทำเป็นผงแห้งโดยใช้เครื่องทำให้เป็นผงแห้งโดยใช้ความร้อน สเปรดาย (Spray Dryer) พบสารที่สำคัญดังนี้ andrographolide ; AP1 , neo-andrographolide ; AP4 ,deoxyandrographolide, 14-deoxy-11,12-didehydroandrographolide; AP3 ไพล ใช้วิธีสกัดโดย การกลั่นด้วยไอน้ำ (steam distillation) พบสารที่สำคัญดังนี้ (E)-4-(3,4’-dimethoxyphenyl)but-3-en-1-al ,phenylbutenoid dimers 2 ชนิด คือ (8)-trans-3- (2,4,5trimethoxyphenyl)-4-[(E)-3,4-dimethoxystyryl]-cyclohexene ulag cis-1,2-bis[(E)-3,4dimethoxy styryl] cyclobutane1 สาร phenylbutanoid monomers 4 ชนิด คือ (E)-4-(4-hydroxy-3-methoxyphenyl)but-3-en-1-yl-acetate , (E)-4-(4-hydroxy-3-methoxyphenyl)but-2-en-1-ol , (E)-2- hydroxy-4-(3,4-dimethoxyphenyl)but-3-en-1-al , (E)-2-methoxy-4-(3,4-dimethoxyphenyl)but-3-en-1-ol ว่านสาวหลง ใช้วิธีสกัดโดยการกลั่นด้วยไอน้ำ พบสารที่สำคัญดังนี้ (E)- but-1-enyl-4-methoxybenzene 85% Limonene 2.2% β- pinene 2.1% Camphor 1.8%

          การแปรรูปสารสกัดสมุนไพรสำคัญ ประกอบด้วย แคปซูลเร็ว แคปซูลกระวาน แคปซูลฟ้าทะลายโจร น้ำมันไพล น้ำมันว่านสาวหลง การพัฒนาผลิตภัณฑ์ สมุนไพรสำคัญมีผลิตภัณฑ์ดังต่อไปนี้ น้ำมันเหลือง เครื่องเทศพะโล้ (เร็วกระวาน) น้ำหอมว่านสาวหลง ชาแก้หวัดฟ้าทะลายโจร