ความอุดมสมบูรณ์ สัญคติชุมชนและกระบวนการสร้างรหัสหมายในงานศิลปะร่วมสมัย

บทคัดย่อ

บทความนี้เขียนจากส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยสร้างสรรค์เรื่อง ประติมากรรมเครื่องปั้นดินเผาร่วมสมัย แนวเรื่องความอุดมสมบูรณ์ การศึกษาในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อมุ่งเน้นการทำความเข้าใจระบบการใช้สัญลักษณ์ที่สื่อถึงความอุดมสมบูรณ์ในมิติต่างๆ ผ่านศิลปวัฒนธรรมในชุมชน เพื่อนำผลนั้นมาสู่การนำไปประยุกต์ใช้ในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปกรรมร่วมสมัยต่อไป การศึกษาระบบคิดและสัญคติของชุมชนในเรื่องความอุดมสมบูรณ์ได้ใช้แนวคิด “สัญวิทยา” เป็นกรอบแนวคิดหลักในการมองปรากฏการณ์ทางศิลปวัฒนธรรมในชุมชนที่มีกระบวนการสร้างตัวหมายและรหัสหมายซึ่งมีความเชื่อมโยงกับระบบคิดและกลายเป็นสิ่งสะท้อนให้เห็นถึงสัญคติของผู้คนในชุมชน

การแปลผลจากสัญคติชุมชนไปสู่กระบวนการสร้างรหัสหมายในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปกรรมร่วมสมัยครั้งนี้ได้ผ่านกระบวนการสร้างสัญลักษณ์และสื่อความหมายในผลงานศิลปะภายใต้กรอบแนวคิดทฤษฎีสุนทรียศาสตร์ที่ว่าด้วยศิลปะคือการสื่อความหมาย โดยนำเสนอผ่านการพรรณนาวิเคราะห์ ซึ่งดำเนินการศึกษาวิจัยด้วยการสืบค้นและเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการ การสัมภาษณ์ที่เกี่ยวข้องกับแนวคิดและทัศนคติของมนุษย์ที่มีต่อโลกและคติความเชื่อเรื่องความอุดมสมบูรณ์ ผ่านประเพณีพิธีกรรมและสัญลักษณ์ที่ประดิษฐ์ขึ้นในแต่ละชุมชน การสังเคราะห์และวิเคราะห์ข้อมูลนำไปสู่กระบวนการสร้างสัญลักษณ์ในงานศิลปะที่เป็นตัวหมายซึ่งสื่อถึง “ความอุดมสมบูรณ์”

ผลการวิจัยพบว่าแนวเรื่อง “ความอุดมสมบูรณ์” นี้ เป็นความคิดสากลของมนุษย์ในชุมชนท้องถิ่นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันที่มีความหลากหลายนำสู่การสร้าง ข้อสรุปว่า นัยหนึ่งที่มีลักษณะร่วมของความเป็นสากลมักสื่อความหมายเชิงสัญลักษณ์ทางอุดมคติ เช่น ในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขงที่กล่าวถึงตำนานการถือกำเนิดกลุ่มชาติพันธุ์จากน้ำเต้าสะท้อนปรัชญาชีวิต “ความอุดมสมบูรณ์เป็นบ่อเกิดแห่งชีวิต” หรือ “มดลูกของแม่เป็นผู้ให้กำเนิด” อนึ่งในดินแดนชมพูทวีป คติทางศาสนาว่าด้วย “หม้อปูรณฆฏะ” ล้วนมีนัยไม่แตกต่างกัน ทั้งนี้ผู้วิจัยได้นำสัญคติจากชุมชนมาพัฒนาผ่านกระบวนการสร้างรหัสหมายในงานศิลปะร่วมสมัยโดยถ่ายทอดผ่านรูปทรงสัญลักษณ์ที่มีลักษณะเป็นกระเปาะคล้ายกับครรภ์หรือน้ำเต้าที่ทำหน้าที่ห่อหุ้มชีวิตอันอุดมสมบูรณ์และพร้อมจะผลิดอกออกผลให้เบ่งบาน ดังนั้นผลงานที่ปรากฏจึงกลายเป็นสัญลักษณ์ที่ทำหน้าที่เป็นตัวหมายซึ่งมีรหัสหมายที่สื่อให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์แห่งภูมิปัญญาของผู้คนในท้องถิ่นและทรัพยากรชีวิตที่เป็นพื้นฐานแห่งความสุขซึ่งเป็นภาพสะท้อนให้เห็นถึง “ความอุดมสมบูรณ์แห่งชีวิต”

การศึกษาวิจัยในครั้งนี้เป็นกระบวนการแสวงหา เพื่อสร้างข้อสรุปจากที่มาของความรู้ ธรรมชาติของความรู้ วิธีการได้มาซึ่ง “องค์ความรู้” และการสร้างสรรค์ให้ประจักษ์แห่ง “ความจริง” ในสิ่งที่เรียกว่า “งาม” โดยใช้ “วิธีวิทยา” ซึ่งสามารถนำไปใช้เป็นแนวทางหนึ่งในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปกรรมโดยมีที่มาจากฐานของการศึกษาวิจัยที่แสดงถึงความก้าวหน้าทางวิชาการและวิชาชีพทางศิลปกรรม