กลวิธีการเสนอความคิดเรื่องความรักชาติในนิราศ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษากลวิธีการเสนอความคิดเรื่องความรักชาติในนิราศ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว จำนวน 5 เรื่อง ได้แก่ กาพย์เห่เรือพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (2457) นิราศมหาวารีปีมะเส็ง (2460) นิราศเป็นทหาร (2460) นิราศเลิกไพ่ (2461) และ นิราศมะเหลเถไถ (2465) ผลการศึกษาพบว่า นิราศที่แต่งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวที่เลือกมาศึกษามีกลวิธีการเสนอความรักชาติที่น่าสนใจ กวีเชื่อมโยงความคิดเรื่องความรักนางกับความรักชาติ ใช้การคร่ำครวญและการวิพากษ์วิจารณ์ขยายมิติการสื่อสารระหว่างปัจเจกบุคคลซึ่งเป็นลักษณะสำคัญของงานนิราศไปสู่การสื่อสารกับประชาชนส่วนรวมที่ถือเป็นกำลังสำคัญของชาติให้ตระหนักถึงปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อชาติในเวลานั้น เช่น ปัญหาการขาดทหารอาสาร่วมรบในสงครามโลกครั้งที่ 1 ปัญหาอุทกภัย เมื่อ พ.ศ.2460 ปัญหาความไม่มั่นคงทางการเมืองและข้อจำกัดของกองทัพเรือภายในประเทศ เพื่อแนะนำสั่งสอนประชาชนให้แสดงความรักชาติโดยการร่วมมือกันแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น ผลการศึกษาดังกล่าวนอกจากจะแสดงให้เห็นคุณค่าของงานนิราศในสมัยหนึ่งทั้งด้านวรรณศิลป์และสังคมผ่านมุมมองความคิดของกวีในช่วงที่สังคมไทยเผชิญหน้ากับความเปลี่ยนแปลงแล้ว ยังแสดงให้เห็นลักษณะเด่นด้านเนื้อหาของงานนิราศที่มีบทบาทต่อสังคม กระตุ้นให้สังคมร่วมมือปรับปรุงแก้ไขปัญหาเพื่อคุณภาพชีวิตของประชาชนและความเจริญก้าวหน้าของชาติ เป็นแนวทางการศึกษาเชื่อมโยงความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมกับสังคมหรือนิราศในช่วงสมัยอื่นได้อีกต่อไป