การออกแบบหน่วยการเรียนรู้ภาษาไทยโดยใช้แนวคิดวรรณคดีเป็นฐาน แนวคิด แนวทางปฏิบัติ และประเด็นที่ควรพิจารณา

Main Article Content

Chawin Pongpajon

บทคัดย่อ

การเรียนวรรณคดีไทยปรากฏอยู่คู่กับหลักสูตรการศึกษาไทยมาช้านาน แต่เมื่อพิจารณาถึงการจัดการเรียนรู้ของผู้สอนและการเรียนรู้ของผู้เรียนกลับพบว่ายังมีปัญหาหลายประการที่ไม่ได้รับการแก้ไขและมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ทำให้ผู้เรียนมีเจตคติเชิงลบต่อการเรียนวรรณคดีไทยในท้ายที่สุด จากการศึกษาพบว่าแนวคิดหนึ่งที่มีผู้นำมาใช้จัดการเรียนรู้วรรณคดีไทยให้มีประสิทธิภาพคือแนวคิด การใช้วรรณคดีเป็นฐาน อย่างไรก็ตาม ยังไม่พบว่ามีบทความหรืองานวิจัยใดนำเสนอแนวทางการนำแนวคิดนี้ไปใช้ออกแบบหน่วยการเรียนรู้ภาษาไทยที่สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 อย่างเป็นรูปธรรม


บทความนี้มุ่งนำเสนอการออกแบบหน่วยการเรียนรู้ภาษาไทยโดยใช้แนวคิดวรรณคดีเป็นฐานที่เหมาะกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานฉบับปัจจุบัน โดยสังเคราะห์ขึ้นจากกระบวนการออกแบบหน่วยการเรียนรู้โดยใช้แนวคิดวรรณคดีเป็นฐานของโดโนฮิว (Donoghue, 2009) เข้ากับกระบวนการออกแบบย้อนกลับของ วิกกินส์และแมกไท (Wiggins and McTighe, 1998) เป็นกระบวนการ 4 ขั้นตอน คือ เลือกสรรวรรณคดี พิจารณาตัวชี้วัด ระบุชัดผลงานสำคัญ และสร้างสรรค์การจัดการเรียนรู้ นอกจากกระบวนการข้างต้นแล้ว บทความนี้ยังนำเสนอประเด็นที่ผู้สอนควรพิจารณาในการออกแบบหน่วยการเรียนรู้ภาษาไทยโดยใช้แนวคิดวรรณคดีเป็นฐาน เพื่อช่วยให้ผู้นำไปใช้สามารถพัฒนาการจัดการเรียนรู้วรรณคดีให้ถูกต้องและมีประสิทธิภาพตามแนวคิด อีกทั้งตอบสนองบริบทเฉพาะของการจัดการเรียนรู้และการเรียนรู้วรรณคดีไทยในปัจจุบัน

Article Details

ประเภทบทความ
บทความวิชาการ

เอกสารอ้างอิง

กระทรวงศึกษาธิการ. (2503ก). หลักสูตรประโยคประถมศึกษาตอนต้น พุทธศักราช 2503. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2503ข). หลักสูตรประโยคประถมศึกษาตอนปลาย พุทธศักราช 2503. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2503ค). หลักสูตรประโยคมัธยมศึกษาตอนต้น พุทธศักราช 2503 (ม.ศ.1-2-3). กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2503ง). หลักสูตรประโยคมัธยมศึกษาตอนปลาย พุทธศักราช 2503 (ม.ศ.4-5-6). กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2551, 8 ธันวาคม). ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง วรรณคดีสำหรับการจัดการเรียนการสอน ภาษาไทยตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษา ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2561 จาก https://www.kroobannok.com/news_file/p49384580948.pdf.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2552). หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2553). บทอาขยานภาษาไทย กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2559). ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้แกนกลางต้องรู้และควรรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทยตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.

กระทรวงศึกษาธิการ. (2562). เอกสารแนบท้าย ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง มาตรฐานคุณวุฒิระดับปริญญาตรี สาขาครุศาสตร์และสาขาศึกษาศาสตร์ พ.ศ.2561. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.

กิตติ กิตติศัพท์. (2547). การประเมินผลตามสภาพจริง. วารสารโรงเรียนทหารเรือ, 4(4), 8-18.

กุสุมา รักษมณี. (2534). การวิเคราะห์วรรณคดีไทยตามทฤษฎีวรรณคดีสันสกฤต. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตาราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

เกสรี ลัดเลีย. (2549). รูปแบบการสอนเพื่อส่งเสริมพัฒนาการด้านภาษาของเด็กปฐมวัย โดยใช้วรรณกรรมเป็นฐาน. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา, 1(1), 11-20.

ขออนุญาตเปิดประเด็น เรื่อง ความไม่ชอบวรรณคดีไทยของคนรุ่นใหม่ครับ. (2554, 26 พฤษภาคม). สืบค้นเมื่อ 10 กรกฎาคม 2561 จาก http://www.reurnthai.com/index.php?topic=4422.0

เจตนา นาควัชระ. (2538). ทางไปสู่วัฒนธรรมแห่งการวิจารณ์ (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: ดวงกมล.

เฉลิมชัย พันธ์เลิศ. (2540). การพัฒนาโปรแกรมการเรียนการสอนภาษาไทยโดยใช้วรรณกรรมเป็นฐาน สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต สาขาประถมศึกษา). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.

ดวงมน จิตรจานงค์. (2536). สุนทรียภาพในภาษาไทย (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: ศยาม.

ดารารัตน์ ทัพโต. (2554). การพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมด้านความมีวินัยในตนเองสำหรับเด็กปฐมวัยโดยใช้วรรณกรรมเป็นฐาน (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต สาขาหลักสูตรและการสอน). มหาวิทยาลัยบูรพา, ชลบุรี.

ธันยา พิทธยาพิทักษ์. (2553). การพัฒนากระบวนการเรียนการสอนโดยบูรณาการทฤษฎีสหบทและแนวการสอนอ่านโดยใช้วรรณกรรมเป็นฐาน เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการอ่านเชิงสร้างสรรค์ของเด็กอนุบาล (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต สาขาการศึกษาปฐมวัย). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.

เนตรชนก รักกาญจนันท์ และศิริวรรณ วณิชวัฒนวรชัย. (2559). การจัดประสบการณ์ การเรียนรู้โดยใช้วรรณกรรมเป็นฐานเพื่อเสริมสร้างทักษะทางสังคมของเด็กปฐมวัย. Verridian E-Journal, Silpakorn University, 9(2), 815-827.

บังอร ศรีกาล. (2553). ผลของการพัฒนาทักษะทางภาษาของเด็กปฐมวัยโดยใช้วรรณกรรมเป็นฐาน (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต สาขาหลักสูตรและการสอน). มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, มหาสารคาม.

บุญเหลือ เทพยสุวรรณ, หม่อมหลวง. (2544). ภาษาไทยวิชาที่ถูกลืม (พิมพ์ครั้งที่ 4). กรุงเทพฯ: บรรณกิจ.

ปรตา หวังดุล และอัญญมณี บุญซื่อ. (2557). การจัดการเรียนการสอนระดับอนุบาลโดยใช้วรรณกรรมเป็นฐาน: การปฏิบัติที่เป็นเลิศของโรงเรียนทุ่งมหาเมฆ. OJED, 9(1), 754-767.

พรทิพย์ ศิริสมบูรณ์เวช. (2547). การพัฒนารูปแบบการสอนวรรณคดีไทยตามทฤษฎีการตอบสนองของผู้อ่าน เพื่อเสริมสร้างความสามารถด้านการตอบสนองต่อวรรณคดี การอ่านเพื่อความเข้าใจ และการคิดไตร่ตรองของนิสิตระดับปริญญาบัณฑิต (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต สาขาหลักสูตรและการสอน). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.

พรทิพย์ ศิริสมบูรณ์เวช. (2549). การจัดทำหน่วยการเรียนรู้กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทยโดยใช้แนวคิดฐานวรรณคดี. ใน พิมพ์พันธุ์ เดชะคุปต์ พรทิพย์ ศิริสมบูรณ์เวช และรัชนีกร หงส์พนัส (บ.ก.), ประมวลบทความ เรื่อง หลักสูตรและการพัฒนาหลักสูตรตามแนวปฏิรูปการศึกษา (น. 188-207). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

พรทิพย์ แข็งขัน และชยพร กระต่ายทอง. (2553). โมดูล 2 การจัดการเรียนรู้ภาษาไทยแบบบูรณาการ. ใน พรทิพย์ แข็งขัน (บ.ก.), คู่มือฝึกอบรมภาษาไทย ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย โครงการยกระดับคุณภาพครูทั้งระบบตามแผนปฏิบัติการไทยเข้มแข็ง คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และศูนย์เครือข่ายทั่วประเทศ (น. 51-118). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ยินดี รามทอง. (2550). ผลการจัดการเรียนการสอนตามแนวคิดการสอนภาษาแบบองค์รวมโดยใช้วรรณกรรมเป็นฐานที่มีต่อความสามารถในการอ่านจับใจความภาษาไทยและความพึงพอใจของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต สาขาหลักสูตรและการสอน). มหาวิทยาลัยทักษิณ, สงขลา.

วรรณคดีไทย เรียนไปทาไมครับ ?. (2560, 19 ตุลาคม). สืบค้นเมื่อ 10 สิงหาคม 2561 จาก https://pantip.com/topic/36999211.

วิทย์ ศิวะศริยานนท์. (2544). วรรณคดีและวรรณคดีวิจารณ์ (พิมพ์ครั้งที่ 6) .กรุงเทพฯ: ธรรมชาติ.

วิรุฬห์ หุตะวัฒนะ. (2551). ผลของการเรียนการสอนภาษาอังกฤษโดยใช้วรรณคดีเป็นฐาน ที่มีต่อความสามารถในการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต สาขาการสอนภาษาต่างประเทศ). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.

สิรภัทร ชลศรานนท์ และจินตวีร์ คล้ายสังข์. (2559). การพัฒนารูปแบบการเรียนการสอนด้วยหนังสืออิเล็กทรอนิกส์สามมิติร่วมกับการเรียนการสอนภาษาไทยโดยใช้วรรณคดีเป็นฐานเพื่อส่งเสริมความสามารถด้านการเขียนเชิงบรรยาย สำหรับนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษาตอนปลาย. OJED, 11(2), 163-177.

สุนันทา อาจสัตรู, สนิท สัตโยภาส และชาตรี มณีโกศล. (2559). ผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้วรรณคดีกลอนดอกสร้อยรำพึงในป่าช้าแบบบูรณาการตามแนวคิดวรรณคดีเป็นฐาน ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 โรงเรียนส่วนบุญโญปถัมภ์ ลำพูน. วารสารบัณฑิตวิจัย, 7(1), 43-58.

หรรษา นิลวิเชียร. (2544). การสอนภาษาไทยแบบบูรณาการ การพัฒนาหน่วยแนวคิดที่ใช้วรรณกรรมเป็นหลัก. วารสารวิชาการ, 4(5), 10-19.

Custodio, B., & Sutton, M. J. (1998). Literature-based ESL for secondary school students. TESOL Journal, 7(5), 19-23.

Donoghue, M. R. (2009). Language arts: Integrating skills for classroom teaching. Fullerton: SAGE Publications.

Fisher, C. J., & Terry, A. C. (1990). Children’s language and the language arts: A literature-based approach. Sydney: Allyn and Bacon.

Goodman, K. (1986). What’s whole in whole language?. Portsmouth: NH. Heinemann.

Hintze, J. M., & Shapiro, E. S. (1997). Curriculum-based measurement and literature based reading: is curriculum-based measurement meeting the needs of changing reading curricula?. Journal of School Psychology, 35(4), 351-375.

Johnson, D. W. (2002). Meaningful assessment a manageable and cooperative process. USA: Allyn and Bacon.

Kirkpatrick, P., & Dixon, R. (2012). Republics of letters: Literary communities in Australia. Sydney: Sydney University Press.

Nicoll, V., & Roberts, V. (1994). Taking a closer look at literature-based programs. NSW: Primary English Teaching Association.

Ruddell, R. B., & Ruddell, M. R. (1995). Teaching children to read and write: Becoming an influential teacher. Boston: Allyn and Bacon

Slaughter, H. (1988). Indirect and direct teaching in a whole language program. The Reading Teacher, 42(1), 30-34.

The Eberly Center. (2009). What is the difference between formative and summative assessment?. Retrieved September 7th, 2016, https://www.cmu.edu/teaching/assessment/basics/formative-summative.html.

Tisnawati, R. K. (2009). Implementing reader-response theory: An alternative way of teaching literature research report on the reading of booker T Washington's up from slavery. Journal of English and Education, 3(1), 1-14.

Wiggins, G., & McTighe, J. (1998). Understanding by design. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.