ความหมายและความสำคัญของการอธิษฐานเสี่ยงทาย ในวรรณคดีไทย

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์รูปแบบของ “การอธิษฐานเสี่ยงทาย” และ “เครื่องเสี่ยงทาย” ตลอดจนอภิปรายถึงความหมายและความสำคัญของการอธิษฐานเสี่ยงทายที่ปรากฏในวรรณคดีไทย  ผลการวิจัยพบว่า “การอธิษฐานเสี่ยงทาย” เป็นอนุภาค (motif) สำคัญที่ปรากฏในวรรณคดีไทยหลายเรื่อง สามารถแบ่งได้เป็น 4 รูปแบบตามวัตถุประสงค์ของการกระทำ ได้แก่ 1) การอธิษฐานเสี่ยงทายเพื่อเลือกคู่ครอง 2) การอธิษฐานเสี่ยงทายเพื่อพิสูจน์ความจริง 3) การอธิษฐานเสี่ยงทายเพื่อทำนายชะตาชีวิต และ 4) การอธิษฐานเสี่ยงทายเพื่อพิสูจน์ความตั้งมั่นในการบรรลุเป้าหมาย ส่วน “เครื่องเสี่ยงทาย” ซึ่งเป็นอุปกรณ์สำคัญในการอธิษฐานเสี่ยงทายนั้น มีปรากฏ 2 รูปแบบ ได้แก่ 1) เครื่องเสี่ยงทายที่เป็นธาตุหรือสิ่งมีชีวิตในธรรมชาติ และ 2) เครื่องเสี่ยงทายที่เป็นวัตถุสิ่งของที่มนุษย์สร้างขึ้น ทั้งนี้ “การอธิษฐานเสี่ยงทาย” มีบทบาทสำคัญในการเป็นวิธีค้นหาคำตอบให้กับความไม่รู้หรือความไม่แน่ใจของมนุษย์เมื่อต้องเผชิญกับสถานการณ์สำคัญที่จำเป็นต้องตัดสินใจ แต่เกิดความไม่มั่นใจว่าจะเลือกทางใดดี จึงตั้งจิตอธิษฐานถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรืออำนาจบุญซึ่งมนุษย์เชื่อว่าเป็นอำนาจที่เหนือกว่ามนุษย์ให้ช่วยตัดสินหรือเผยคำตอบผ่านสื่อกลางที่เรียกว่า “เครื่องเสี่ยงทาย”