ถอดความรู้และบทเรียนเรื่องเล่าท้องถิ่นเพื่อเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชนบ้านกุดฆ้องชัย จังหวัดกาฬสินธุ์
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ถอดความรู้เรื่องเล่าท้องถิ่นที่เป็นประโยชน์และเกี่ยวเนื่องกับการเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวของชุมชน และ 2) ถอดบทเรียนปัญหาอุปสรรคและข้อเสนอแนะในการนำเรื่องเล่าท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้เพื่อเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวของชุมชน รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้แนวคิดการถอดบทเรียนความรู้และแนวคิดเรื่องเล่าท้องถิ่นกับการท่องเที่ยวเป็นกรอบการวิจัย พื้นที่วิจัย คือ ชุมชนบ้านกุดฆ้องชัย จังหวัดกาฬสินธุ์ ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ คือ ผู้นำชุมชน ปราชญ์ชาวบ้าน ครูภูมิปัญญา ผู้อาวุโสท้องถิ่น และผู้นำกลุ่ม/องค์ท้องถิ่น เป็นต้น จำนวน 20 คน ใช้วิธีคัดเลือกแบบเจาะจง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างซึ่งเป็นเครื่องมือที่ใช้สำหรับการสัมภาษณ์เชิงลึกโดยได้นำเสนอผู้ทรงคุณวุฒิด้านเรื่องเล่าและด้านการพัฒนา จำนวน 3 ท่าน พิจารณา ตรวจสอบ และให้ความเห็นว่ามีความเหมาะสมและเห็นชอบให้นำไปใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์เนื้อหาแล้วเขียนบรรยายเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า 1) เรื่องเล่าท้องถิ่นที่มีอัตลักษณ์โดดเด่น เป็นประโยชน์และเกี่ยวเนื่องกับการเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวของชุมชนบ้านกุดฆ้องชัยสามารถจัดกลุ่มได้เป็น 6 ประเภท ได้แก่ 1.1) ประวัติศาสตร์ความเป็นมา การตั้งถิ่นฐาน และพัฒนาการของพื้นที่ 1.2) ตำนานที่เชื่อมโยงกับสถานที่ 1.3) ความเชื่อและวิถีปฏิบัติสืบต่อกันมาของชุมชน 1.4) วัฒนธรรมและประเพณี 1.5) ภูมิปัญญาด้านการเกษตร และ 1.6) สถานที่สำคัญ 2) ปัญหาและอุปสรรคในการนำเรื่องเล่าท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้เพื่อเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยว จำแนกได้เป็น 2 กลุ่ม คือ 2.1) ปัญหา และอุปสรรคจากภายในพื้นที่ชุมชน และ 2.2) ปัญหา และอุปสรรคจากภายนอกชุมชน 3) ข้อเสนอแนะในการนำเรื่องเล่าท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้เพื่อเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวดำเนินการได้ใน 3 แนวทาง คือ 3.1) สนับสนุนในการออกแบบผลิตภัณฑ์ชุมชน 3.2) พัฒนากิจกรรมและเส้นทางการท่องเที่ยว และ 3.3) พัฒนาเป็นพิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน ทั้งนี้ องค์ความรู้เรื่องเล่าท้องถิ่นจะเป็นเครื่องมือในการส่งแสริมให้ชุมชนในพื้นที่ สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการประกอบอาชีพและเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวอันจะนำไปสู่การสร้างรายได้และเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับชุมชนได้
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ทัศนะและความคิดเห็นที่ปรากฏในวารสาร ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความนั้น และไม่ถือเป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการ
เอกสารอ้างอิง
กรมการท่องเที่ยว กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา. (2560). แผนพัฒนาการท่องเที่ยวแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (พ.ศ.2560-2564). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก.
กรกนก นิลดำ. (2563). การสร้างเรื่องเล่าของแหล่งท่องเที่ยวเชิงสุขภาพในจังหวัดเชียงราย. วารสารนิเทศศาสตร์ธุรกิจบัณฑิต, 14(2), 109-135. สืบค้นจาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/dpuca/article/view/245044
กรกฎ จำเนียร, เมธาวี จำเนียร, ทองพูล มุขรักษ์ และ ปรีชาพร เกตุแก้ว. (2565). ภูมิปัญญา ความเชื่อเรื่องเล่าปลาดุกร้า ตำบลเคร็ง อำเภอชะอวด สู่การสื่อสารการตลาดสร้างมูลค่าผลิตภัณฑ์. วารสารสหวิทยาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 6(1), 272-288. สืบค้นจาก https://so04.tci-thaijo.org/index.php/jmhs1_s/article/view/262136/178601
ขวัญชนก นัยจรัญ, วาสินี มีเครือเอี่ยม และอรรถพล รอดแก้ว (2565). การใช้เรื่องเล่าและภูมิปัญญาพื้นบ้านในการพัฒนาบรรจุภัณฑ์น้ำตาลโตนด ของตำบลบ้านยาง อำเภอวัดโบสถ์ จังหวัดพิษณุโลก. วิวิธวรรณสาร, 6(2), 137-154. สืบค้นจาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/ wiwitwannasan/article/view/257797/174013
จริยา สุพรรณ, นุชนารถ รัตนสุวงศ์ชัย และ รัตนพล ชื่นค้า. (2565). การจัดการความรู้เพื่อพัฒนาเรื่องเล่าและกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ จังหวัดชัยนาท จังหวัดสิงห์บุรี และจังหวัดลพบุรี. วารสารศิลปศาสตร์ราชมงคลสุวรรณภูมิ, 4(3), 560-574. สืบค้นจาก https://so03.tci-thaijo.org/index.php/art/article/view/264536/175986
นภาภรณ์ หะวานนท์. (2552). วิธีการศึกษาเรื่องเล่า: จุดเปลี่ยนของการวิจัยทางด้านสังคมศาสตร์. วารสารสังคมลุ่มน้ำโขง, 5(2), 1-21. สืบค้นจาก https://so03.tci-thaijo.org/index.php/mekongjournal/article/view/6862/5937
นริน สังข์รักษา, สุภาภรณ์ พรหมฤาษี และ ญัฐธยาน์ ตั้งถาวรสกุล. (2560). ชุดความรู้ที่เป็นประโยชน์และเกี่ยวเนื่องกับการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์. Veridian E-Journal, Silpakorn University, 10(2), 2143-2160. สืบค้นจาก https://he02.tci-thaijo.org/index.php/Veridian-E-Journal/article/view/103456
นรินทร์ สังข์รักษา. (2561). เรื่องเล่า: วิธีวิทยาแนวใหม่ในการแสวงหาความรู้เพื่อการวิจัยทางสังคม. วารสารศิลปากรศึกษาศาสตร์วิจัย, 10(2), 1-18. สืบค้นจาก https://so05.tci-thaijo.org/index.php/suedureasearchjournal/article/view/170462
ปฐิมา บุญปก, หทัยรัตน์ ทับพร และ อัควิทย์ เรืองรอง. (2562). การสืบทอดภูมิปัญญาเรื่องเล่า ท้องถิ่นเพื่อพัฒนาวิถีชีวิตของชุมชน ในแอ่งสกลนคร. วารสารมนุษยศาสตร์ปริทรรศน์, 41(1), 7-15. สืบค้นจาก https://ejournals.swu.ac.th/index.php/hm/article/view/11894
ปริชัย ดาวอุดม และ เจษภา เนตุวงศ์. (2562). การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการ จัดการทรัพยากร: พลวัตรแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน้ำ ในพื้นที่ตำบลหนองพันจันทร์ อำเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี(รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า.
ประพาพรรณ อุ่นอบ. (2552). วิทยากรกระบวนการเงื่อนไขสำคัญของการถอดบทเรียน แบบวิเคราะห์ หลังการปฏิบัติ. กรุงเทพฯ: กรมสุขภาพจิต.
ปรานี วงษ์เทศ. (2543). สังคมและวัฒนธรรมในอุษาคเนย์. กรุงเทพฯ: ศิลปวัฒนธรรม.
พัฒนภาณุ ทูลธรรม, ปริญญา หวันเหล็ม, สุเทพ คำเมฆ และ พิกุล จิตมมณี. (2563). การพัฒนาแนวทางการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในการสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นผ่านเรื่องเล่า กรณีศึกษา ตำบลบ้านหนุน อำเภอสอง จังหวัดแพร่. วารสารวิทยาลัยสงฆ์นครลำปาง, 9(2), 78-90. สืบค้นจาก https://so04.tci-thaijo.org/index.php/NBJ/article/view/251651
วิชัย วงษ์ใหญ่. (2554). ภาวะผู้นำในกระบวนทัศน์ใหม่. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2549). สุวรรณภูมิ: ต้นกระแสประวัติศาสตร์ไทย. กรุงเทพฯ: มติชน.
สุเทพ สุนทรเภสัช. (2548). มานุษยวิทยากับประวัติศาสตร์: รวมความเรียงว่าด้วยการประยุกต์ใช้แนวความคิดและทฤษฎีทางมานุษยวิทยาในการศึกษาข้อมูลทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
อัษฎาวุฒิ ศรีทน, และ อุมารินทร์ ตุลารักษ์. (2564). ทุนทางวัฒนธรรมในมิติการท่องเที่ยวชุมชนที่อธิบายผ่านเรื่องเล่า ตำนาน ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ในวิถีชีวิตชุมชน. ศิลปศาสตร์ปริทัศน์, 16(2), 141-158. สืบค้นจาก https://so04.tci-thaijo.org/index.php/larhcu/article/view/254255/172947
อรศรี งามวิทยาพงศ์. (2549). กระบวนการเรียนรู้ในสังคมไทยและการเปลี่ยนแปลงจากยุคชุมชนถึงยุคพัฒนาความทันสมัย. กรุงเทพฯ: วิทยาลัยการจัดการทางสังคม.
Polkinghorne, D. (1988). Narrative Knowing and the Human Science. New York: State University Press.
