การบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต: กรณีศึกษาฝายมีชีวิตบ้านยางค้อม อำเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) ปัจจัยที่ส่งผลต่อความร่วมมือในการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต ตำบลยางค้อม อำเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช (2) รูปแบบความร่วมมือในการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต (3) ผลกระทบจากการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิตด้านกายภาพ ชีวภาพ การเมือง เศรษฐกิจ สังคม และ(4) ปัญหาอุปสรรคและข้อเสนอแนะกรอบแนวความคิดที่ผู้วิจัยใช้มาจากแนวคิดต่าง ๆ เกี่ยวกับการจัดการน้ำของรัฐการจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบัติโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน แนวคิดการจัดการน้ำโดยชุมชนการจัดการน้ำโดยฝายมีชีวิต ความร่วมมือ และการศึกษาผลกระทบ การเก็บข้อมูลใช้วิธีการเชิงคุณภาพ ด้วยการวิเคราะห์เอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ คือ ประชาชนผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอันเนื่องมาจากการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต ตำบลยางค้อม อำเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยวิธีการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง ใช้เทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูลแบบสร้างข้อสรุปในการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้วิธีการวิเคราะห์แบบอุปนัย
ผลการศึกษา พบว่า 1) ปัจจัยที่ส่งผลต่อความร่วมมือในการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต ประกอบด้วย ปัจจัยหลัก 4 ปัจจัย คือ (1.1) ความสัมพันธ์ของประชาชนในชุมชน (1.2) การติดต่อสื่อสารกันของประชาชนในชุมชน (1.3) การสร้างการเรียนรู้ของประชาชนในชุมชน และ (1.4) ความเป็นผู้นำของนักการเมืองท้องถิ่น/ท้องที่ 2) รูปแบบความร่วมมือในการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต พบว่า ผู้นำจะเป็นผู้ประสานให้เกิดความร่วมมือในการสร้างฝายมีชีวิตโดยการใช้ความสัมพันธ์ทางสังคมที่มีอยู่ในชุมชนผ่านการสื่อสาร อีกทั้งใช้การสื่อสารกับองค์กรภายนอกชุมชนเพื่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันจนนำไปสู่ความร่วมมือกันในการสร้างฝายมีชีวิตบ้านยางค้อม 3) ผลกระทบจากการบริหารจัดการน้ำด้วยฝายมีชีวิต ด้านสังคม พบว่า กระบวนการสร้างฝายมีชีวิตส่งผลให้บรรยากาศการมีส่วนร่วมของชาวบ้านในอดีตที่เป็นสังคมเอื้ออาทร/สังคมเฉลี่ยทุกข์แบ่งสุขซึ่งเคยเกิดขึ้นในอดีตกลับคืนมาในพื้นที่อีกครั้ง ด้านการเมืองการเมือง พบว่า การรวมตัวกันเพื่อสร้างฝายมีชีวิตเป็นการเมืองภาคพลเมือง ด้านเศรษฐกิจ พบว่า กิจกรรมของฝายมีชีวิตบ้านยางค้อมส่งผลให้เกิดเศรษฐกิจชุมชน ด้านกายภาพ พบว่า การทำฝายมีชีวิตทำให้พื้นที่อุดมสมบูรณ์โดยเห็นได้ในเชิงประจักษ์คือสภาพบ่อน้ำตื้นของชาวบ้านมีน้ำเพิ่มขึ้นมาอย่างเห็นได้ชัด แสดงให้เห็นถึงการซึมเข้าไปในดินของน้ำที่ถูกยกระดับขึ้นมาทั้งสองฝั่งประมาณข้างละ 2 กิโลเมตร นอกจากนี้ฝายมีชีวิตยังช่วยป้องกันน้ำท่วม และช่วยชะลอการไหลของน้ำ ด้านชีวภาพ พบว่า สัตว์น้ำเพิ่มปริมาณมากขึ้น หลักฐานที่เห็นได้ชัด คือ มีการพบพันธ์ปลาต่าง ๆ เพิ่มขึ้นจำนวน 38 ชนิด และที่น่าสนใจ คือ พันธุ์ปลาหลายชนิดที่หายไปหลายปีได้กลับมาใหม่ และ 4) ปัญหาอุปสรรคของฝายมีชีวิตบ้านยางค้อม คือ (4.1) ด้านขนาดของฝาย (4.2) ด้านงบประมาณ (4.3) อุปสรรคด้านการขัดแย้งทางความคิดกับเจ้าหน้าที่ของรัฐ และ (4) ด้านการขัดแย้งทางความคิดกับชาวบ้านบางกลุ่ม ข้อเสนอแนะจากการวิจัย คือ (1) ต้องทำความเข้าใจกับหน่วยงานภาครัฐทั้งเรื่องของแนวคิดการจัดการน้ำ และงบประมาณ (2) ต้องศึกษาเรื่องของดินในบริเวณที่ทำฝายเพื่อป้องกันความเสียหายจากกระแสน้ำ และ (3) ต้องมีการเรียนรู้เพื่อกำหนดขนาดของฝายมีชีวิตที่สามารถรับกระแสความแรงของน้ำ
Article Details
- ผู้เขียนต้องยินยอมปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กองบรรณาธิการวารสารกำหนด และผู้เขียนต้องยินยอมให้บรรณาธิการ แก้ไขความสมบูรณ์ของบทความได้ในขั้นตอนสุดท้ายก่อนเผยแพร่
- ลิขสิทธิ์บทความเป็นของผู้เขียน แต่วารสารเทคโนโลยีภาคใต้คงไว้ซึ่งสิทธิ์ในการตีพิมพ์ครั้งแรก โดยเหตุที่บทความนี้ปรากฏในวารสารที่เข้าถึงได้จึงอนุญาตให้นำบทความไปใช้เพื่อประโยชน์ทางการศึกษา แต่มิใช่เพื่อการพาณิชย์
เอกสารอ้างอิง
4(7), 161-172.
Boonsuaykhan, R. (2014). Political Indicators in the Democratic Republic of Thailand. Nakhon Si Thammarat:
Suaphinkanpim Publisher. [in Thai]
Chaibun, K. (1995). The Truth of the Dam: A Study of Discourse Practice in Thai Society from B.E. 2490-2537.
Unpublished M.A. Thesis (Sociology and Anthropology). Thammasat University. Thailand. [in Thai]
Chantawanit, S. (2000). Qualitative Research Method. Bangkok: Chulalongkorn University Publisher. [in Thai]
Coombs, P. H. (1981). New Strategic for Improving Ruled Family Life: International Council for Educational
Development. USA: Essex, CT.
Fosler, R., S., & Berger, A., R. (1982). Public-Private Partnership in American Cities: Seven Case Studies. Lexington,
USA: n.p.
Kaewtep, K. (1995). Community Cultural Development. Bangkok: Catholic Council of Thailand. [in Thai]
Kiyurawong, S., Rakyutitham, A., & Bunchai K. (2002). Northern Region Farmer Network Movement to Protect
Community Rights in Natural Resource Management and the Identity of the Nation. (In Pongpaijit, et al.,)
(Editorial), Lifestyle, Fighting, and Movement - Contemporary People (p. 241-285). Bangkok: The Thailand
Research Fund. [in Thai]
Lakkhanaphichonchat, T. (1997). Community Social Work. Bangkok. Thammasat University Publisher. [in Thai]
Nakhabun, A. (1997). Knowledge in Multilateral Natural Resource Management. Bangkok: Khobfi Publisher. [in Thai]
Nartsupa, C., & Prasatset, S. (1980). Thailand Economic System in 1851-1910. (In Nartsupa, C.) (Editorial). The
evolution of Thai capitalism (p. 1-48). Bangkok: Sarnsuksakanpim. [in Thai]
Permphongsacharoen, W. (1993). Limitations and Conflicts between Core Concepts in Resource Management and
Ecological Knowledge of Local People. (In Nicrowatthanayingyong) (Editorial), Environment’ 36: People must be
involved in environmental management (p. 281-298). The 4th Seminar on the Conservation of Natural Resources
and Environment, Thailand, December 18-19, 1993, at Queen Sirikit National Convention Center, Bangkok: Thai
Environmental Institute. [in Thai]
Pinthong, C. (1992). The Evolution of Pioneers in the Wild. (2nd Edition). Bangkok: Community Development Institute.
[in Thai]
Puchongkhakun, A. (1990). State and Village in Thai Study. Bangkok: Thammasat University Publisher. [in Thai]
Rayanakorn, K. (2000). Laws on Water Resources Management. (In Karnchanapan) (Editorial), Community Dynamics in Resource Management (p. 367-425). Bangkok: The Thailand Research Fund. [in Thai]
Santasombat, Y. (1994). Water 1369. Bangkok: Kobfi Publisher. [in Thai]
Supapong, S. (1998). Sufficiency Economy: Survival of Thai Society. Family Documentary Magazine (September) 1998.
[in Thai]
Tankimyong, A. (1985, April-October). Social Organization in Irrigation, Mining and Resource Mobilization: The
Comparison between Highland Communities and Lowland Communities in Northern Thailand. Journal of Social
Science, 7(1), 158-194. [in Thai]
Wasi, P. (1993). Farmer Institutional Development. Bangkok: Mohchaoban Publisher. [in Thai]
Watthanasiri, W. (2003). Comment on the Economic, Society, and Environment Impact from the Construction of
Highway No. 3 (Sukhumvit) toward People along Two Sides Way. Chonburi: Burapha University. [in Thai]
Yotharak, D., & Noonuan, P. (2016). Earth Gives Water, Weir Gives Life. Academic Conference Raising Awareness for
Developing and Driving Public Policy for Participatory Health in the South and the Citizen Power Project Creating
a Southern Living Project. Photobass. Songkhla. Thailand. [in Thai]
