สถานการณ์การเข้าถึงสื่อ การรับรู้ข่าวปลอม และผลกระทบจากการใช้สื่อของผู้สูงอายุชุมชนเขตเมืองในชีวิตวิถีใหม่

บทคัดย่อ

วิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์การเข้าถึงสื่อ การรับรู้ข่าวปลอม และผลกระทบจากการใช้สื่อของผู้สูงอายุชุมชนเขตเมืองทั้งก่อนและในสถานการณ์แพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา-19 เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน เก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างผู้สูงอายุ จำนวน 900 คน ใช้วิธีการสุ่มแบบหลายขั้นตอน เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถาม และกลุ่มตัวแทนผู้สูงอายุสำหรับการสนทนากลุ่ม จำนวน 50 คน คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง เก็บข้อมูลด้วยแนวทางการสนทนากลุ่ม มีการวิเคราะห์ผลด้วยสถิติเชิงพรรณนา การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาและการตีความตามหลักตรรกะ ผลการวิจัย พบว่า ก่อนสถานการณ์แพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา-19 ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ มีการใช้โทรทัศน์และอินเทอร์เน็ต แอปพลิเคชันที่ใช้งานบ่อยคือ ไลน์ ยูทูบ และเฟซบุ๊ค ส่วนใหญ่พบข่าวปลอมในไลน์ ร้อยละ 74.3 เนื้อหาข่าวปลอมที่ผู้สูงอายุหลงเชื่อและถูกหลอกเป็นเรื่องการเมือง ร้อยละ 65.78 เศรษฐกิจ ร้อยละ 54.33 และสาธารณสุข ร้อยละ 50.00 ลักษณะข่าวปลอมที่พบคือ เนื้อหาไม่ตรงกับพาดหัวข่าว ร้อยละ 49.22 ผู้สูงอายุส่งต่อข่าวปลอม ร้อยละ 15.11 ผลกระทบจากการใช้สื่อมีทั้งทางบวกและทางลบต่ออารมณ์จิตใจ สุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม สำหรับในสถานการณ์แพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา-19 ผู้สูงอายุมีการใช้โทรทัศน์และอินเทอร์เน็ตเป็นส่วนใหญ่ ปัจจัยทำให้ผู้สูงอายุหลงเชื่อข่าวปลอมและส่งต่อคือ ปัจจัยสิ่งแวดล้อมและปัจจัยปัจเจกบุคคล สาเหตุการส่งต่อข่าวปลอมคือ มีความเชื่อว่าเป็นความจริง มีประโยชน์ต่อผู้อื่น ให้สังคมยอมรับ การใช้สื่อมีผลกระทบต่ออารมณ์และจิตใจ สุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคมทั้งทางบวกและทางลบ โดยผลกระทบเชิงบวกที่สำคัญคือ เกิดองค์ความรู้เกี่ยวกับโรคและการป้องกันโรค และเกิดการเรียนรู้การใช้ชีวิตในชีวิตวิถีใหม่ (New Normal)