กระบวนการเรียนรู้ พัฒนา และสืบทอดภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์บนฐานทุนทางวัฒนธรรม โดยใช้ชุมชนเป็นฐานในการจัดการของชุมชนไทยพวน ตำบลหินปัก อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี

บทคัดย่อ

   การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการเรียนรู้ พัฒนา และสืบทอดภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ซึ่งเป็นทุนทางวัฒนธรรมสำคัญที่สามารถใช้เป็นฐานในการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ โดยใช้ชุมชนเป็นฐานในการจัดการของชุมชนไทยพวน ตำบลหินปัก อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี  โดยประยุกต์ ใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การสุ่มตัวอย่างอย่าเฉพาะเจาะจง และการบอกต่อ ศึกษา กลุ่มเป้าหมาย คือ ปราชญ์ ผู้รู้ชาวบ้าน ผู้นำท้องถิ่น และผู้ทรงภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ชาวไทพวนบ้านหินปัก 2 กลุ่ม ได้แก่ ปราชญ์/ผู้รู้ชาวบ้าน ผู้นำท้องถิ่น 15 คน และผู้ทรงภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ชาวไทพวนตำบลหินปัก 19 คน รวมทั้งสิ้น 34 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยประยุกต์ใช้การศึกษาภาคสนาม ด้วยวิธีการสำรวจชุมชน การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม การประชุมกลุ่มเฉพาะ และการศึกษาจากเอกสาร ตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้าด้านข้อมูลและวิธีรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหาแบบสร้างข้อสรุปโดยการจำแนกชนิดข้อมูล  ผลการวิจัยที่สำคัญพบว่า 1. บริบทของชุมชนในมิติทุนทางสังคมวัฒนธรรมของตำบลหินปัก           ที่ส่งผลถึงภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ ได้แก่ ฐานเศรษฐกิจและทุนทางวัฒนธรรมไทยพวนบ้านหินปัก 2. กระบวนการเรียนรู้ภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ คือ วิธีการเรียนรู้ผ่านระบบครอบครัวและชุมชน ผู้สอนได้แก่ ยาย ย่า แม่ พี่น้อง ผู้เรียนคือลูกหลาน และเนื้อหาที่เรียนรู้ได้แก่ลวดลาย การมัด การย้อม การให้สี การทอ 3. กระบวนการการพัฒนาภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ คือ วิธีการพัฒนาได้แก่สั่งสอน บอกเล่า แลกเปลี่ยน ประสบการณ์ รับจากราชการ ลองผิดลองถูก ผู้มีส่วนสำคัญในการพัฒนาคือ ธุรกิจ ส่วนราชการ ลูกค้า และผู้ทรงภูมิปัญญา ผลของการพัฒนาเกิดการอนุรักษ์/สืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น ผ้ามัดหมี่มีคุณภาพมาตรฐาน สร้างงาน สร้างรายได้ กลุ่มทอผ้าเข้มแข็งพึ่งตนเองได้ และได้รับรางวัลและสร้างชื่อเสียง และ 4. กระบวนการการสืบทอดภูมิปัญญาการทอผ้ามัดหมี่ คือ วิธีการสืบทอดผ่านระบบครอบครัว  กลุ่มชุมชน และการเป็นวิทยากร ผู้รับการสืบทอด ได้แก่ ลูกหลาน สมาชิกกลุ่ม คนในชุมชน ผู้สนใจ  เนื้อหาที่สืบทอดคือ ลวดลาย การมัด การย้อม การให้สี การทอ และการแปรรูป