การศึกษาเดี่ยวจะเข้เพลงลาวแพนจากแผ่นเสียงโบราณ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติการบันทึกแผ่นเสียงเดี่ยวจะเข้เพลงลาวแพนจากแผ่นเสียงโบราณ และเพื่อวิเคราะห์โครงสร้างทำนองและกลวิธีการบรรเลงเดี่ยวจะเข้เพลงลาวแพน ดำเนินการวิจัยด้วยกระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ รวบรวมข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้องและการสัมภาษณ์ ผลการวิจัยพบว่า เพลงลาวแพนนั้นแปลงมาจากเพลงลาวแคน มีโครงสร้างเพลงเดี่ยวลาวแพนหลากหลายรูปแบบ การผูกร้อยบทเพลงสำเนียงลาวสองชั้น สามารถกระทำได้ตามความเหมาะสม โดยจำเป็นจะต้องยึดแนวทางและหลักการของครูโบราณไว้เป็นสำคัญ ในช่วงระยะเวลาตั้งแต่ประมาณปี พ.ศ. 2451 จนถึงปี พ.ศ. 2501 พบผลงานการบันทึกเสียงของศิลปินจำนวน 5 ท่าน คือ (1) ครูเจริญ บุนนาค แผ่นเสียงตราโอเดียน หมายเลข 101555 บันทึกเสียงประมาณปี พ.ศ. 2451-2453 ประกอบด้วย ลาวแพนใหญ่ และซุ้มลาวแพน (2) คุณหญิงไพฑูรย์ กิตติวรรณ แผ่นเสียงตราโคลัมเบีย หมายเลข 51027-1 และ 51027-2 บันทึกเสียงในปี พ.ศ. 2472 ประกอบด้วย ต้นลาวแพน และลาวแพนใหญ่ (3) ครูประคอง ประไพรัตน์ แผ่นเสียงตรากระต่าย หมายเลข TC219 และ TC210-2 บันทึกเสียงในปี พ.ศ. 2473 ประกอบด้วย ต้นลาวแพน ลาวแพนใหญ่ ลาวแพนน้อย ลาวลอดค่าย ลาวสมเด็จ และซุ้มลาวแพน (4) ครูละเมียด จิตตเสวี แผ่นเสียงตราสังข์ทอง หมายเลข STC1027 และ STC1028 บันทึกเสียงในปี พ.ศ. 2500 ประกอบด้วย ลาวแพนใหญ่ ลาวแพนน้อย ลาวสมเด็จ ลาวลอดค่าย และซุ้มลาวแพน และ (5) ครูระตี วิเศษสุรการ แผ่นเสียงตราสุนทราภรณ์ หมายเลข SSP001 และ SSP004 บันทึกเสียงในปี พ.ศ. 2501 ประกอบด้วย ต้นลาวแพน ลาวแพนใหญ่ และซุ้มลาวแพน สำหรับกลวิธีพิเศษที่พบในการบรรเลงเดี่ยวจะเข้เพลงลาวแพนจากแผ่นเสียงโบราณ มีทั้งหมด 10 กลวิธี ได้แก่ รูดรัว กระทบสองสาย กระทบสามสาย สะบัดเสียงเดียว สะบัดสองเสียง สะบัดสามเสียง ตบสาย ขยี้ ปริบ และโปรย