End-of-Life Care and Family : Service Provision and Roles of Clinical Social Workers

Authors

  • ปรียานุช โชคธนวณิชย์, อาจารย์ Faculty of Social Administration, Thammasat University

Keywords:

End-of-Life Care and Family, Service Provision, Roles of Clinical Social Workers

Abstract

The study on the End-of-Life Care and Family: Service Provision and Roles of Clinical Social Workers aimed to study the caring service patterns provided for the end-of-life patients in the hospitals. It also investigated the roles of clinical social workers on providing the care for the end-of-life patients. The mixed methods were used in this research; namely, the quantitative method was principally used and additionally supplemented with the qualitative data. The questionnaires were distributed to the social workers or social work practitioners providing the palliative care for the end-of-life patients and families in 131 government hospitals nationwide. Eighty questionnaires (61.06%) were returned accordingly. The in-depth interviews of four social workers having the experience on providing the care to the end-of-life patients for at least three years were regarded as the supplemented data for this research.

The quantitative study results revealed that most of the respondents were female. It was further found out that 91.3% of them aged 41-50 years old; 35.7% obtained the bachelor’s degree with the social work program; 36.0% worked under the regional hospitals (general hospitals); 48.8% had the average experience on providing the care to the end-of-life patients for 5.5 years (minimum = < 1 year, maximum = 26 years) whereas 68.8% of the respondents were never been trained on providing the palliative care for the end-of-life patients. In regard with the patterns of social work services, it was found that in the fact-finding step, 96.9% of the social workers mostly interviewed the end-of-life patients and families. In contrary, the pattern of service least provided by the social workers was involved with the intervention i.e. only 18.8% held the activities of art therapy for the end-of-life patients and families. For the role on providing the direct services of the social workers, 90% of the role was involved with the coordination of social resources with and the protection of rights provided for the end-of-life patients and families. Regarding the role on providing the indirect services, 17% of the role was involved with the orientation and practices related to the palliative care provided for the end-of-life patients and families.

The results of qualitative study, the role of social workers on providing the palliative care for the end-of-life patients and families was diverse. The body knowledge applied in the social work practices included the concepts of holistic care, humanism, religious belief, and also the respect of humanization and dignity based on the client-centered care. The important techniques or skills involved were mainly the professional relationship, communication and consulting skills, family therapy, and truth telling technique provided for the end-of-life patients and/or families.

 

References

กิตติพัฒน์ นนทปัทมะดุลย์. (2557). การประชุมครอบครัวในการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. รายงานสืบเนื่องการสัมมนาวิชาการ (Proceedings) เนื่องในโอกาสการสถาปนาคณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ ปีที่ 60 เรื่อง “60 ปี คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ :คุณค่าของวิชาชีพและพลังสู่การพัฒนาสังคม”. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ และประชาธิป กะทา. (2550). แนวทางการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. วัฒนธรรม ความตาย กับวาระสุดท้ายของชีวิต คู่มือเรียนรู้มิติสังคมของการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (น.257-292). นนทบุรี: หนังสือดีวัน.

จุฑามาศ วารีแสงทิพย์. (2543). การฟื้นฟูคุณภาพของผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายด้วยธรรมปฏิบัติ. กรุงเทพฯ: เอมี่เอ็นเตอร์ไพรส์.

ณัฏฐพัชร สโรบล. (2555). การบริการผู้สูงอายุในภาวะสุดท้ายและการสวัสดิการและการจัดบริการผู้สูงอายุ. (น. 165-241). กรุงเทพฯ: จรัลสนิทวงศ์การพิมพ์.

ดุสิต สถาวร. (2550). Legal Issues In End-of-Life Care In the ICU. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (น.405-421). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์.

เต็มศักดิ์ พึ่งรัศมี. (2550). การดูแลผู้ป่วยในระยะสุดท้าย. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (น.15-23). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์.

ผ่องพรรณ ตรัยมงคลกูล, สุภาพ ฉัตราภรณ์. (2545). การออกแบบการวิจัย. (พิมพ์ครั้งที่ 4). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

พรทวี ยอดมงคล. (2556). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายแบบประคับประคอง. (พิมพ์ครั้งที่ 3). นนทบุรี: สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ.

พรเลิศ ฉัตรแก้ว, ภุชงค์ เหล่ารุจิสวัสดิ์, และวีรมลล์ จันทรดี. (2553). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. กรุงเทพฯ: อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.

เยาวรัตน์ อินทอง. (2549). แนวทางการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายในผู้ติดเชื้อเอชไอวี และผู้ป่วยเอดส์. รวบรวมองค์ความรู้การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (พิมพ์ครั้งที่ 2) กรุงเทพฯ: กิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ ทหารผ่านศึก.

ระวีวรรณ พิไลยเกียรติ. (2550). การเปลี่ยนแปลงของผู้ป่วยระยะสุดท้ายใกล้ตายและการพยาบาล วารสารเกื้อการุณย์ 14, 1 (ก.ค.-มิ.ย. 2550) 74.

รุ่งนิรันดร์ ประดิษฐสุวรรณ (2554). Living Will : มุมมองของแพทย์เวชศาสตร์ผู้สูงอายุ. ในลักษมี ชาญเวชช์ (บรรณาธิการ). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. กรุงเทพฯ : โอ เอส พริ้นติ้งเฮาส์.

ลักษมี ชาญเวชช์. (บ.ก.). (2547). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. กรุงเทพฯ: โอ เอส พริ้นติ้งเฮ้าส์.

วีรมลล์ จันทรดี. (2550). การประเมินปัญหาและความต้องการทางสังคม. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์.

วีรมลล์ จันทรดี. (2550). ความทรงจำที่ไม่ตาย End of Life Not End of Light. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์.

วาสินี วิเศษฤทธิ์. (2549). ประสบการณ์ครอบครัวในการดูแลผู้ป่วยเอดส์ระยะสุดท้าย กรณีศึกษาในชุมชนเมืองกรุงเทพมหานคร วารสารเกื้อการุณย์ 13, 2 (ก.ค.-ธ.ค. 2549) 22-23

ศรีเกียรติ อนันต์สวัสดิ์. (2553). การดูแลด้านจิตวิญญาณในผู้ป่วยระยะสุดท้าย. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: ธนาเพรส.

ศศิพัฒน์ ยอดเพชร. (2549). สวัสดิการผู้สูงอายุ : แนวคิดและวิธีการปฏิบัติงานสังคมสงเคราะห์. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร : มิสเตอร์ก๊อปปี้ (ประเทศไทย) จำกัด.

โศภณ นภาธร. (2550). คำอนุโมทนา. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์.

สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์. (ม.ป.ท). คู่มือการดูแลผู้ป่วยสูงอายุระยะสุดท้ายสำหรับประชาชน.

สุณี พนาสกุลการ. (2553). การส่งเสริมความผาสุกในมิติจิตวิญญาณของญาติผู้ดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. วารสารเกื้อการุณย์; 17, 2 (ก.ค.-ธ.ค. 2553) 5-14

สุภาพร ดาวดี (2553). ทัศนคติต่อความตายและการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายแบบองค์รวม. ในสุภาพร ดาวดี และคณะ (บรรณาธิการ). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย ตามมุมมองศาสนาคริสต์คาทอลิก. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์แม่พระยุคใหม่.

สุปราณี นิรุตติศาสน์. (2550). Holistic Assessment and Communication: Physical Aspect. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์.

สุวคนธ์ กุรัตน์ และคณะ. (2556). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย : มิติใหม่ที่ท้าทายบทบาทของพยาบาล.วิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม สถาบันพระบรมราชชนก สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข.

แสวง บุญเฉลิมวิภาส. (2550). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย : ความจริงทางการแพทย์กับขอบเขตทางกฎหมาย วารสารเกื้อการุณย์ 14, 1 (ก.ค.-มิ.ย. 2550) 67

แสวง บุญเฉลิมวิภาส และ ไพศาล ลิ้มสถิตย์. (บ.ก.). (2552). ก่อนวันพลัดใบ หนังสือแสดงเจตนา การจากไปในวาระสุดท้าย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์เดือนตุลา.

แสวง บุญเฉลิมวิภาส. (2554). หนังสือแสดงเจตนาเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลในวาระสุดท้ายของชีวิต. ก่อนวันผลัดใบ (พิมพ์ครั้งที่ 4). นนทบุรี: ทีคิวพี.

สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.). (2553). คู่มือผู้ใช้บริการสาธารณสุข กฎหมายและแนวทางการปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. นนทบุรี: สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ.

อุมาภรณ์ ไพศาลสุทธิเดช. (2549). การดูแลผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้ายที่บ้าน. รวบรวมองค์ความรู้การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (พิมพ์ครั้งที่ 2) (หน้า 114-115). กรุงเทพฯ: กิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ ทหารผ่านศึก.

Altilio, T., Otis-Green, S. (2011). Oxford Textbook of Palliative Social Work. New York, NY: Oxford University Press.

Beresford, P., Adshead, L, Croft, S. (2007). Palliative care, social work, and service users: making life possible. London: Jessica Kingsley.

Reith, M., Payne, Malcolm. (2009). Social Work in End-of-Life and Palliative Care. Chicago, Illinois: LYCEUM BOOKs,Inc.

งานวิจัยและวิทยานิพนธ์

กนกวรรณ โภคา (2552). ศึกษาการรับรู้การปฏิบัติเชิงวัฒนธรรมในการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายของพยาบาลวิชาชีพ โรงพยาบาลระดับตติยภูมิ สังกัดกระทรวงสาธารณสุข. พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต การบริหารการพยาบาล จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

จุฑามาศ วารีแสงทิพย์. (2553). การฟื้นฟูคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายด้วยธรรมปฏิบัติ. วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, พระพุทธศาสนา, บัณฑิตวิทยาลัย, มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

ฐิติมา โพธิศรี. (2550). การดูแลแบบประคับประคองสำหรับผู้ป่วยระยะสุดท้ายของชีวิต: จากโรงพยาบาลสู่บ้าน. พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต การพยาบาลผู้ใหญ่ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ทิพวรรณ วีระกุล. (2546). การดูแลผู้สูงอายุระยะสุดท้ายในสถานสงคราะห์คนชรา. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาการบริหารและนโยบายสวัสดิการสังคม, คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

พระสรรเสริญ รัตนเกษตร. (2557). ความรู้ของพระนิสิตชั้นปริญญาตรีที่มีต่อการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย: กรณีศึกษาพระนิสิตมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วังน้อย จังหวัดอยุธยา. สังคมสงเคราะห์ศาสตรมหาบัณฑิต (การบริหารและนโยบายสวัสดิการสังคม) คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

รุ่งทิวา จุลยามิตรพร. (2556).การพัฒนาโปรแกรมการตัดสินใจเชิงจริยธรรมในการจัดการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายของพยาบาลวิชาชีพโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า. พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต แขนงวิชาการบริหารการพยาบาล มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.

ระนอง สรวยเอี่ยม. (2541). จริยศาสตร์กับปัญหาจริยธรรมในการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายใกล้ตาย. ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต จริยศาสตร์ศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล

วรลักษณ์ เจริญศรี. (2556). กระบวนการตัดสินใจของผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้ายและญาติ/ผู้ดูแลในการเข้ารับบริการที่สถานบำบัดอโรคยศาลวัดคำประมง ตำบลสว่าง อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร. ภาควิชาสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

สุกัญญา มีสกุลทอง. (2556). การสร้างความผูกพันในงานของบุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. กรุงเทพฯ: พัฒนาแรงงานและสวัสดิการมหาบัณฑิต คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สุวภรณ์ แนวจำปา. (2554). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายใกล้ตายเชิงพุทธบูรณาการ. พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย

สุราณี ชาญฤทธิ์วัฒนะ (2554). การวิเคราะห์สถานการณ์ทางคลินิกเกี่ยวกับการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายในหอผู้ป่วยกึ่งวิกฤตอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่. พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต การพยาบาลผู้ใหญ่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

อรรถกาญจน์ ธนทวีสกุล. (2556). คุณภาพชีวิตและความต้องการการสนับสนุนทางสังคมของผู้ดูแลผู้ป่วยโรคมะเร็งระยะสุดท้าย. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาการบริหารและนโยบายสวัสดิการสังคม, คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

สื่ออิเลคทรอนิคส์

กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. (2557). แนวทางการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. สืบค้นเมื่อวันที่ 18 มีนาคม 2558 จาก http://www.dms.moph.go.th

กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. (2560). ข้อมูลพื้นฐานโรงพยาบาลในสังกัดสำนักงานปลัด กระทรวงสาธารณสุข. สืบค้นเมื่อวันที่ 18 มีนาคม 2558 จาก http://opendata.moph.go.th/fopd/dataHospital2560.pdf

กุลนิษฐ์ ดำรงสกุล. (2557). ผู้ดูแลกับการรับมือด้านความสัมพันธ์ในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย. งานสังคมสงเคราะห์: โรงพยาบาลจุฬาภรณ์. สืบค้นเมื่อวันที่ 23 กันยายน 2558 จาก https://www.gotoknow.org/posts/572648

กุลนิษฐ์ ดำรงสกุล. (2560). บทความเรื่อง "วาระสุดท้าย" ส่งเข้าประกวดเรื่องเล่าจากใจ งาน Siriraj Palliative Care Day 2017. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2560 จาก https://www.gotoknow.org/posts/639273

วีรมลล์ จันทรดี. (2556). การแจ้งความจริง: บทบาทที่ท้าทายนักสังคมสงเคราะห์. สืบค้น 18 กุมภาพันธ์ 2557, จากhttp://www.medsocthai.org/index.php/2013-03-14-07-14-45/68-2015-10-01-15-18-45

ถนอมขวัญ ทวีบูรณ์. (มปป.) การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย. ภาควิชาการพยาบาลรากฐาน คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2558 จาก http://www.elearning.ns.mahidol.ac.th/Patients-with-end- stage/__16 .html

รัชณีย์ ป้อมทอง. (2555). การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (End of life care) สืบค้นเมื่อ 27 กันยายน 2558 จาก https://www.gotoknow.org/posts/516235.

สุรชัย เลี้ยงบุญเลิศชัย. (2554). จัดระเบียบสํานักงานทนายความ. สืบคน 21 มิถุนายน2557, จาก http://www.lawyerscouncil.or.th/2011/index.php?name= knowledge

การสัมภาษณ์เชิงลึก

เยาวเรศ คำมะนาด. นักสังคมสงเคราะห์ชำนาญการและนายกสมาคมนักสังคมสงเคราะห์ทางการแพทย์ไทย. โรงพยาบาลขอนแก่น. (20 ตุลาคม 2559). สัมภาษณ์.

วีรมลล์ จันทรดี. ผู้ชำนาญการพิเศษนักสังคมสงเคราะห์ 7. ศูนย์ชีวาภิบาล ฝ่ายสวัสดิการสังคม โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย. (17 กันยายน 2559). สัมภาษณ์.

สุกุญญา ปฐมระวี. นักสังคมสงเคราะห์ (หัวหน้างานสิทธิประโยชน์ผู้ป่วย). โรงพยาบาลสงขลานครินทร์. (21 ตุลาคม 2559). สัมภาษณ์.

อรุณรัตน์ เหล็กเพชร. รองหัวหน้างานสังคมสงเคราะห์. โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่. (19 ตุลาคม 2559). สัมภาษณ์.

Downloads

Published

30-01-2019

How to Cite

โชคธนวณิชย์ ป. (2019). End-of-Life Care and Family : Service Provision and Roles of Clinical Social Workers. Journal of Social Work, 26(2), 108–139. Retrieved from https://so04.tci-thaijo.org/index.php/swjournal/article/view/169031