การขับเคลื่อนนโยบายสิทธิทางด้านสุขภาพของเด็กติดผู้ต้องขังหญิงในประเทศไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์การขับเคลื่อนนโยบายทางด้านสุขภาพของเด็กติดผู้ต้องขังในประเทศไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2557 – 2561 และเพื่อค้นหาช่องว่างเชิงนโยบายเกี่ยวกับสิทธิทางสุขภาพของเด็กติดผู้ต้องขัง โดยตั้งคำถามว่าในช่วงเวลา 5 ปีที่ผ่านมาการขับเคลื่อนนโยบายด้านสุขภาพของเด็กติดผู้ต้องขังเป็นอย่างไร และมีช่องว่างทางนโยบายอื่นใดอีกหรือไม่ที่ยังไม่ได้ดำเนินการ ผลการศึกษาพบว่า 1. มีการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้ต้องขังหญิงตั้งครรภ์และเด็กติดผู้ต้องขังหญิงผ่านการยกระดับมาตรฐานสถานพยาบาลในเรือนจำ แต่ก็ยังมีเรือนจำบางแห่งที่ยังไม่ผ่านมาตรฐานและส่วนใหญ่มีความแออัด นอกจากนี้ยังมีการส่งเสริมให้ผู้ต้องขังหญิงเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากข้อกำหนดกรุงเทพฯ (Bangkok Rules) 2. ผู้ต้องขังหญิงตั้งครรภ์ทราบถึงนโยบายที่เอื้อต่อเด็กติดผู้ต้องขังและการดูแลสุขภาพของเด็กให้ใกล้เคียงกับเด็กที่อยู่ข้างนอก 3. ระบบยุติธรรมของประเทศไทยยังเน้นการลงโทษและจับเข้าคุก (Punitive Justice) มากกว่าการพิพากษาเพื่อปรับเปลี่ยนสังคมให้ดีขึ้น (Restorative Justice) ซึ่งขัดแย้งกับหลักสิทธิมนุษยชนและข้อกำหนดกรุงเทพฯ (Bangkok Rules) จึงเป็นเหตุให้ผู้ต้องหญิงขังล้นคุกและมีเด็กติดผู้ต้องขังหญิงเพิ่มขึ้นและเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาสุขภาวะในเรือนจำ 4. มีการออกกฎระเบียบเพื่อพิทักษ์สิทธิ์ให้กับเด็กติดผู้ต้องขังและรวมถึงผู้ต้องขังที่ตั้งครรภ์ เช่น ระเบียบกรมราชทัณฑ์ ว่าด้วยเด็กในความดูแลของผู้ต้องขัง พ.ศ.2561 และระเบียบกรมราชทัณฑ์ ว่าด้วยการดูแลผู้ต้องขังหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร พ.ศ.2561 5. การไม่นำมาตรการที่มิใช่การคุมขังมาใช้คือสาเหตุหลักของการเพิ่มจำนวนผู้ต้องขังหญิงอย่างรวดเร็ว ส่วนช่องว่างเชิงนโยบายได้แก่ 1. ประเทศไทยยังไม่มีการนำประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 246 มาใช้ 2. ครอบครัวเด็กติดผู้ต้องขังหญิงเป็นผู้ตกหล่นไม่ได้รับเงินอุดหนุนเพื่อการเลี้ยงดูเด็กแรกเกิด (Child Grant Support)   3. ช่องว่างด้านการส่งต่อข้อมูลระหว่างเรือนจำกับสถานสงเคราะห์