แนวทางการส่งเสริมชุมชนปลอดขยะบ้านหัวช้าง ตำบลยางน้อย อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาแหล่งที่มาและประเภทขยะที่เกิดขึ้นในชุมชน  เพื่อศึกษาเจตคติที่มีต่อการกำจัดขยะของคนในชุมชน  เพื่อศึกษาพฤติกรรมการกำจัดขยะของคนในชุมชน  และเพื่อศึกษากระบวนการดำเนินงานและแนวทางส่งเสริมชุมชนให้ปลอดขยะ  ซึ่งมีการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม จำนวน 105 ครัวเรือน และใช้แบบสัมภาษณ์ผู้บริหารท้องถิ่นและผู้อำนวยการกองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม องค์การบริหารส่วนตำบลยางน้อย

            ผลการวิจัย พบว่า ประเภทขยะที่พบมากที่สุด คือ เศษอาหาร เศษพืชผัก ที่เกิดจากการอุปโภคบริโภคของคนในครัวเรือน และแหล่งที่มาของขยะ คือ มาจากครัวเรือนและการซื้อของจากตลาด เช่น ถุงพลาสติก กล่องโฟมใส่อาหาร เจตคติในการกำจัดขยะมูลฝอย อยู่ในระดับดี และหัวหน้าครัวเรือนที่มีเพศแตกต่างกัน มีเจตคติในการกำจัดขยะมูลฝอยที่ไม่แตกต่างกันและด้านพฤติกรรมในการกำจัดขยะ อยู่ในระดับมากที่สุด คือ เคยร่วมรณรงค์เพื่อสร้างจิตสำนึกให้คนในหมู่บ้านช่วยกันคัดแยกขยะก่อนทิ้ง และหัวหน้าครัวเรือนที่มีเพศแตกต่างกัน มีพฤติกรรมในการกำจัดขยะมูลฝอยที่ไม่แตกต่างกัน

            กระบวนการส่งเสริมให้ชุมชนปลอดขยะอย่างยั่งยืนขององค์การบริหารส่วนตำบลยางน้อย มีการวางระบบในการกำจัดขยะ 3 ขั้นตอน  โดยเริ่มจาก ต้นทาง  กลางทาง และปลายทาง  มีการจัดกิจกรรมส่งเสริมการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง ภายใต้หลัก 3Rs ได้แก่ Reduce (คิดก่อนใช้) Reuse (การใช้ซ้ำ) Recycle (นำกลับมาใช้ใหม่) และให้ทุกภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการขยะในพื้นที่ตลอดจนให้มีการบังคับใช้กฎหมายมีการออกข้อบัญญัติตำบลด้านการจัดการขยะมูลฝอยจากแหล่งกำเนิด มีการตรวจสอบและดำเนินการทางกฎหมายแก่
ผู้ลักลอบทิ้งขยะ

            ข้อเสนอแนะจากการวิจัยครั้งนี้  ในระดับนโยบาย ควรส่งเสริมให้ประชาชนในชุมชนได้มีส่วนร่วมในการจัดทำร่างข้อบัญญัติตำบลเกี่ยวกับการรักษาความสะอาดในชุมชนให้มากยิ่งขึ้น เพื่อนำไปสู่ความยั่งยืน หน่วยงานภาครัฐให้การสนับสนุนองค์ความรู้ วิทยากร ศูนย์ข้อมูลและวิธีการบริหารจัดการขยะที่ถูกต้องเพื่อให้ประชาชนได้มีความรู้การคัดแยกขยะ รับรู้ถึงผลกระทบที่เกิดจากปัญหาขยะทั้งในปัจจุบันและอนาคตสื่อมวลชนทั้งภาครัฐและเอกชน ช่วยผลักดันและขยายผลโดยสื่อมวลชนทำหน้าที่กระจายข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ เพื่อสร้างการรับรู้ให้กับสาธารณชน และเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในพื้นที่ ข้อเสนอแนะระดับปฏิบัติการ องค์การบริหารส่วนตำบลยางน้อยควรสนับสนุนให้ภาคประชาชนทุกกลุ่มวัยเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดบริหารจัดการขยะในพื้นที่  เช่น  เด็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ ฯลฯ เพื่อให้เกิดการบริหารจัดการขยะครบวงจรในพื้นที่ และส่งผลต่อการขับเคลื่อนงานการพัฒนาท้องถิ่นในอนาคตต่อไป  และมีการวางแผนในการรณรงค์ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการรักษาสิ่งแวดล้อม ปลูกจิตสำนึกให้ประชาชนคัดแยกขยะที่ต้นทางอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้ประชาชนเกิดความตื่นตัว    และมีการขยายผลโครงการ เช่น จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างชุมชนหรือหน่วยงานต่าง ๆ โรงเรียน วัด  ตลอดจนการสร้างเครือข่ายให้กับชุมชนอื่นๆ ข้อเสนอแนะสำหรับการวิจัยครั้งต่อไป ควรมีการวิจัยถึงการมีส่วนร่วมของชุมชนในการกำจัดขยะมูลฝอยที่ส่งผลให้เกิดความยั่งยืนของชุมชน ได้ทั้ง 3 มิติ ได้แก่ สิ่งแวดล้อม  สังคม และเศรษฐกิจ   ตลอดจนได้มีตัวแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการขยะมูลฝอยที่ก่อให้เกิดความยั่งยืนในชุมชนและสามารถนำตัวแบบไปใช้ในการแก้ไขปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยในพื้นที่อื่น ๆ ต่อไป