ปัญหา และความต้องการสวัสดิการสังคมของคนไร้ที่พึ่งในนิคมสร้างตนเอง

บทคัดย่อ

นิคมสร้างตนเองก่อตั้งขึ้นเพื่อส่งเสริมให้ราษฎรได้รู้จักอาชีพใหม่ๆ ที่คนไทยไม่คุ้นเคยซึ่งสามารถยึดเป็นพื้นฐานที่มั่นคงในทางเศรษฐกิจและขยายให้เพิ่มมากขึ้นต่อไปในอนาคตได้ และเพื่อแก้ไขข้อพิพาทระหว่างรัฐบาลกับราษฎร และระหว่างราษฎรกับราษฎร โดยได้มีการวางผัง แบ่งแปลงที่ดิน และจัดคนเข้าครอบครองทำกินครบถ้วนตามสภาพของที่ดินที่จัดแล้ว จัดสร้างสาธารณูปโภคพื้นฐาน ให้ประชาชนได้ตั้งเคหสถาน ซึ่งมีมาตราไม่ต่ำกว่ามาตราทั่วไปของเกษตรกร ในท้องถิ่นใกล้เคียงเป็นหลักแหล่ง และประกอบอาชีพมีรายได้เฉลี่ยต่อคนต่อปีไม่น้อยกว่ารายได้เฉลี่ยของเกษตรกรในท้องที่ใกล้เคียง งานนิคมสร้างตนเองดำเนินการในลักษณะเชิงบูรณาการ เน้นให้สมาชิกนิคมมีส่วนร่วมคิด ร่วมตัดสิน ร่วมปฏิบัติ และร่วมติดตามผล  ผู้ที่อยู่ในนิคมเป็นราษฎรที่ยากจนไม่มีที่อยู่อาศัย เป็นบุคคลไร้ที่พึ่ง และได้รับการคัดเลือกให้อพยพตนเองและครอบครัว เข้าไปตั้งถิ่นฐานตามแปลงที่ดินที่ได้จัดทำผังไว้แล้ว โดยทั่วไปจะจัดให้ครอบครัวละ 25 ไร่ แบ่งเป็นที่อยู่อาศัย 2 ไร่ และที่ดินทำกิน 23 ไร่ ปัจจุบันมีนิคมสร้างตนเองอยู่ที่สิน 44 แห่ง ทั่วประเทศ

       การศึกษาปัญหา และความต้องการของคนไร้ที่พึ่งในนิคมสร้างตนเองใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณ์เชิงลึกเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานด้านคนไร้ที่พึ่ง พนักงานส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ ผู้แทนสมาชิกโครงการและองค์กรสาธารณประโยชน์ รวมจำนวน 40 คน การจัดสนทนากลุ่มเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานด้านคนไร้ที่พึ่ง และผู้แทนสมาชิกโครงการ จำนวน 10 คน

            ผลการวิจัยพบว่า บุคคลไร้ที่พึ่งได้รับการคุ้มครองสวัสดิภาพตามนโยบายของการจัดตั้งนิคม แต่ยังคงมีปัญหา อุปสรรคที่ต้องแก้ไขอีกหลายผระการ ได้แก่ บุคลากรไม่เพียงพอและไม่มีความเชี่ยวชาญ การดำเนินงานพัฒนาทักษะอาชีพมีแต่เกษตรกรรม งบประมาณรายรับร่ายจ่าย คือ ค่าอาหารสาธารณูปโภคและค่าจ้างเหมาบุคลากรไม่เพียงพอ  บุคคลไร้ที่พึ่งทีปัญหาและความต้องการ มี 5 ด้าน คือ ต้องการติดต่อญาติและการไปเยี่ยมบ้าน ต้องกสนให้ผ่อนปรนกฎ ระเบียบที่ให้อิสระในการดำรงชีวิตมากขึ้น ต้องการได้รับการจัดสรรที่ดินเพื่อการประกอบอาชีพ และต้องการขอลาออกจากโครงการ

          ผู้วิจัยมีข้อเสนอแนะต่อแนวทางการส่งเสริมการจัดบริการสวัสดิการสังคมให้แก่บุคคลไร้ที่พึ่ง 9 แนวทาง คือ  การสร้างความตระหนักความภาคภูมิใจในตนเองและพึ่งตนเอง การจ้างงานประจำในหน่วยงาน การจัดกิจกรรมนันทนาการ การดำรงชีวิตอิสระ การจ่ายเบี้ยยังชีพ การเยี่ยมบ้าน และการส่งเสริมให้มีงานทำสร้างรายได้