พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของนักท่องเที่ยวในแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ : กรณีศึกษาโบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา จังหวัด พระนครศรีอยุธยา

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีความมุ่งหมายเพื่อศึกษาพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมและสาเหตุของพฤติกรรมของนักท่องเที่ยวภายในแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา รวมถึงผลกระทบและความตระหนักถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นต่อแหล่งโบราณสถานที่เกิดจากการกระทำที่ไม่เหมาะสมของนักท่องเที่ยวในอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา โดยมีพื้นที่ศึกษา คือ วัดใหญ่ชัยมงคลวัดไชยวัฒนาราม วัดพระศรีสรรเพชญ์ วัดมหาธาตุ วัดราชบูรณะ วัดธรรมิกราช วัดพระราม วัดหน้าพระเมรุพระวิหารมงคลบพิตร พระราชวังโบราณ และวัดพนัญเชิง ซึ่งเป็นตัวแทนของแหล่งท่องเที่ยวทั้งหมดในอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย คือ เจ้าหน้าที่ผู้ดูแลแหล่งท่องเที่ยวในพื่นที่ศึกษา ผู้บริหารหรือเจ้าหน้าที่องค์กรที่เกี่ยวข้อง และนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศที่เดินทางท่องเที่ยวในพื่นที่ศึกษาที่ได้กำหนดไว้ จำนวน 417 ตัวอย่าง โดยใช้เครื่องมือ 3 ชุด ได้แก่ 1)แบบสอบถามสำหรับผู้บริหารหรือเจ้าหน้าที่ผู้ดูแลแหล่งท่องเที่ยว 2) แบบสอบถามสำหรับนักท่องเที่ยว และ3) แบบสังเกตพฤติกรรมของนักท่องเที่ยว

ผลการศึกษา พบว่า พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของนักท่องเที่ยวจากแบบสอบถามและแบบสังเกตมีความสอดคล้องกัน กล่าวคือ พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมที่นักท่องเที่ยวกระทำมากที่สุด ได้แก่ การแต่งกายไม่เรียบร้อย คิดเป็นร้อยละ 15.2 จากการใช้แบบสอบถาม และร้อยละ 45.9 จากการสังเกต โดยมีสาเหตุหลักมาจากการที่นักท่องเที่ยวไม่ทราบว่าการท่องเที่ยวในอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา มีการกำหนดกฎระเบียบ และข้อห้ามต่าง ๆ ไว้ คิดเป็นร้อยละ 38.1 ซึ่งนักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ทราบจากป้ ายประกาศห้าม แต่มีความเข้าใจในเนื้อหาของป้ายประกาศในระดับปานกลาง คิดเป็นร้อยละ 44.8 ซึ่งพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของนักท่องเที่ยวก่อให้เกิดผลกระทบ 2 ลักษณะ คือ 1) ผลกระทบต่อจริยธรรม ศีลธรรมอันดี และขนบวิถีชาวพุทธและ 2) ผลกระทบต่อโบราณสถาน โบราณวัตถุ และสิ่งแวดล้อมศิลปกรรมในแหล่งโบราณสถาน นอกจากนั้้นผลการศึกษาความตระหนักถึงผลกระทบต่อแหล่งโบราณสถานที่เกิดจากการกระทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของนักท่องเที่ยว พบว่า นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ ตระหนักว่าการกระทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมส่งผลกระทบต่อแหล่งโบราณสถานในระดับปานกลาง (1.81 0.70) ซึ่งเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้นักท่องเที่ยวยังคงฝ่ าฝืนกฎ หรือกระทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมในขณะเยี่ยมชมโบราณสถาน