ปัญหากฎหมายในการจัดการและเยียวยาความเสียหายมลพิษน้ำมันอันเกิดจากกิจกรรมการสำรวจและแสวงประโยชน์บนไหล่ทวีปในทางกฎหมายระหว่างประเทศ

บทคัดย่อ

ในปัจจุบันการประกอบกิจการปิโตรเลียมนอกชายฝั่งมีความก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว อุปสงค์ที่เพิ่มมากขึ้น    ทำให้มีสำรวจและแสวงประโยชน์จากน้ำมันและก๊าซธรรมชาติในไหล่ทวีปมากขึ้น ซึ่งอาจส่งผลต่อความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะมลพิษอันที่มาจากการรั่วไหลของน้ำมันจนก่อความเสียหายอย่างร้ายแรงต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเล และมนุษย์ ความเสียหายจากการรั่วไหลน้ำมันในทะเลจะแพร่กระจายไปยังประเทศข้างเคียงโดยความเสียหายอันมีลักษณะ     ข้ามพรมแดน ดังนั้น อนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 (UNCLOS 1982) อันถือเป็นธรรมนูญแห่งกฎหมายทะเล จึงมีบทบาทสำคัญในฐานะที่เป็นกรอบทางกฎหมายระหว่างประเทศและความร่วมมือใน          การคุ้มครองและการจัดการสิ่งแวดล้อมทางทะเล อย่างไรก็ดี พันธกรณีของรัฐภาคีที่ระบุไว้ใน UNCLOS 1982       เป็นเพียงกำหนดหลักเกณฑ์อย่างกว้างๆ เพื่อให้รัฐภาคีในออกมาตรการหรือกฎหมายเพื่อป้องกัน ลด และควบคุมมลพิษโดยไม่ได้มีการกำหนดเป็นข้อบังคับอย่างชัดเจนว่ารัฐภาคีควรจะจัดการกับภาวะมลพิษดังกล่าวอย่างไร

ในส่วนอนุสัญญาระหว่างประเทศเกี่ยวกับมาตรการป้องกันและป้องกันมลพิษทางทะเลนั้น แม้ว่าจะมีอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการป้องกันมลพิษจากเรือ ภาคผนวกที่ 1 และพิธีสาร ค.ศ. 1996 ของอนุสัญญา     ว่าด้วยการป้องกันมลพิษทางทะเลเนื่องจากการทิ้งเทของเสียและสสารอื่น ค.ศ. 1972  แต่อย่างไรก็ดี มาตรการควบคุมป้องกันมลพิษน้ำมันบัญญัติไว้อย่างกระจัดกระจาย อีกทั้งยังพบว่าอนุสัญญาดังกล่าวมีบทบัญญัติที่ไม่สอดคล้องกับการจัดการมลพิษ ซึ่งอาจส่งผลต่อรัฐภาคีในการปฏิบัติตามพันธกรณีของอนุสัญญาทั้งสองฉบับด้วย

สำหรับอนุสัญญาระหว่างประเทศเกี่ยวกับมาตรการชดใช้และเยียวยาความเสียหายจากมลพิษน้ำมันนั้น       มีอนุสัญญาความรับผิดทางแพ่งเพื่อความเสียหายมลพิษน้ำมันจากการแสวงหาและใช้ประโยชน์ทรัพยากรพื้นดินท้องทะเล ค.ศ. 1977 อย่างไรก็ดี อนุสัญญาดังกล่าวยังไม่มีผลใช้บังคับแต่อย่างใด เนื่องจากยังมีการให้สัตยาบันไม่ครบถ้วนตามที่กำหนดไว้ในอนุสัญญา ดังนั้น บทความนี้จึงมีข้อเสนอแนะว่า ควรมีการร่างอนุสัญญาเกี่ยวกับการจัดการกับมลพิษอันเกิดจากกิจกรรมการสำรวจและแสวงประโยชน์บนไหล่ทวีปไว้โดยเฉพาะ ซึ่งแยกออกมาจากอนุสัญญาระหว่างประเทศฉบับอื่นๆ รวมถึงกลไกในการใช้มาตรการชดใช้และเยียวยาความเสียหายทำได้อย่างรวดเร็วและเหมาะสมต่อผู้ซึ่งได้รับความเสียหาย

ส่วนกฎหมายภายในของไทย จากการศึกษาวิจัย พบว่า แม้ประเทศจะมีมาตรการเกี่ยวกับการจัดการกับมลพิษน้ำมันอันเกิดจากกิจกรรมการสำรวจและแสวงประโยชน์นอกชายฝั่งอย่างครบถ้วนแล้ว แต่ตัวบทกฎหมายมี  การบัญญัติอย่างกระจัดกระจาย ไม่เป็นเอกภาพ และยังมีส่วนที่จะต้องแก้ไขเพิ่มเติม อาทิเช่น การบัญญัติเขตอำนาจในการบังคับใช้กฎหมายที่ไม่สอดคล้องกับหลักเกณฑ์ในกฎหมายระหว่างประเทศ เป็นต้น สำหรับกฎหมายเกี่ยวกับมาตรการชดใช้และเยียวยาความเสียหาย พบว่ามีเฉพาะค่าเสียหายทางแพ่งเท่านั้น ซึ่งไม่สอดคล้องกับลักษณะ     ความเสียหายของมลพิษ อีกทั้งยังไม่มีกองทุนเพื่อความรับผิดทางแพ่งจากมลพิษน้ำมันในกิจกรรมดังกล่าวด้วย ดังนี้ จึงควรมีการจัดทำกฎหมายเกี่ยวกับความรับผิดทางแพ่งโดยเฉพาะ และจัดให้มีกองทุนเพื่อความรับผิดทางแพ่งจากมลพิษน้ำมัน โดยมีลักษณะคล้ายคลึงกับข้อตกลงเกี่ยวกับความรับผิดของมลพิษนอกชายฝั่ง  (Offshore Pollution Liability Agreement: OPOL) กล่าวคือ หากผู้ประกอบธุรกิจปิโตรเลียมต้องการขอสัมปทาน ต้องยินยอมที่จะลงนามในข้อตกลงและส่งเงินเข้ากองทุนจึงจะสามารถขอใบอนุญาตในการประกอบธุรกิจได้