แนวทางออกแบบทางลาดทางสถาปัตยกรรม เพื่อผู้สูงอายุและคนพิการ สำหรับศาสนสถานของวัดในจังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยแนวทางออกแบบทางลาดทางสถาปัตยกรรมเพื่อผู้สูงอายุและคนพิการ สำหรับศาสนสถานของวัดในจังหวัดเชียงใหม่ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยโดยทำการสำรวจเพื่อการออกแบบ  มีวัตถุประสงค์เพื่อ  1) เพื่อศึกษาแนวทางออกแบบทางลาดทางสถาปัตยกรรม เพื่อผู้พิการและผู้สูงอายุ 2) เพื่อทำการออกแบบทางลาดทางสถาปัตยกรรมสำหรับวิหาร 3) เพื่อใช้เป็นข้อเสนอแนะการออกแบบทางลาดทางสถาปัตยกรรมสำหรับวิหาร พื้นที่วิจัยคือวัด 6 แห่งในจังหวัดเชียงใหม่ ได้แก่ วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร วัดพระธาตุดอยสุเทพราชวรวิหาร วัดโพธารามพระอารามหลวง วัดสวนดอก วัดศรีโสดา และวัดเจดีย์หลวงวรวิหาร กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยพระภิกษุ ผู้นำชุมชน รวม 18 คน (คัดเลือกแบบเจาะจง) และกลุ่มผู้สูงอายุและคนพิการ จำนวน 135 คน (คำนวณตามสูตร Yamane, 1976)

กระบวนการวิจัยประกอบด้วยการศึกษาเอกสาร  การสัมภาษณ์ การสำรวจภาคสนามและสร้างภาพจำลองสามมิติ การสนทนากลุ่มผู้เชี่ยวชาญ และการออกแบบทางลาดเพื่อนำไปประเมินความพึงพอใจของกลุ่มเป้าหมาย ผลการศึกษา พบว่าแต่ละวัดมีแนวทางออกแบบทางลาดที่แตกต่างกันตามบริบททางสถาปัตยกรรม โดยรูปแบบที่ได้รับความนิยมสูงสุดในหลายวัดคือทางลาดแบบตรงหรือแบบ 90 องศา และ 180 องศา ร่วมกับการใช้ราวสแตนเลสหรือราวลูกกรงแก้ว

ผลการประเมินความพึงพอใจจากผู้สูงอายุและคนพิการต่อแบบทางลาดที่ออกแบบ สรุปได้ว่ามีความพึงพอใจในระดับดีมาก ตามรูปแบบตัวเลือกการออกแบบทาวลาด ทั้งด้านประโยชน์ใช้สอย ความสวยงาม ความปลอดภัย ความเหมาะสมต่อการนำไปสร้างจริง และการประยุกต์ใช้กับวัดอื่น อย่างไรก็ตามจากผลการสนทนากลุ่มพบว่าบริบทสถาปัตยกรรมของศาสนสถานแต่ละแห่งแตกต่างกันมาก ทั้งด้านตำแหน่งทางเข้า การเข้าถึง และรูปแบบอาคาร ดังนั้นแนวทางการออกแบบทางลาดตามผลการวิจัยนี้สามารถใช้ได้เฉพาะกับวัดตัวอย่างทั้ง 6 แห่งตามรูปแบบที่ได้สรุปไว้ ไม่สามารถประยุกต์ใช้กับศาสนสถานในวัดอื่นได้โดยตรง

งานวิจัยนี้จึงเป็นข้อเสนอแนะเฉพาะพื้นที่ ใช้เป็นแนวทางออกแบบทางลาดทางสถาปัตยกรรมเพื่อผู้สูงอายุและคนพิการ ที่มีบริบททางสถาปัตยกรรมใกล้เคียงกัน และเป็นฐานข้อมูลสำหรับการออกแบบที่คำนึงถึงความปลอดภัย ความเหมาะสมทางสถาปัตยกรรม และความต้องการของผู้ใช้จริง