The Existence of Chang Sa-na or Sewing Work in Thai Society in the Rattanakosin Era

Main Article Content

Rungaroon Kulthamrong

Abstract

Chang Sa-na (sewing work) in Thai society in the Rattanakosin Era is one category of handcraft in the traditional Ten Thai Crafts encompassed in the culture and court inspired craftsmanship of the king for royal ceremonies. This article aims to search the tradition of Chang Sa-na and to analyze the existence and performance of the practices of Chang Sa-na by an historical analytical approach and documentary research. The research results reveal that Chang Sa-na craft in the Rattanakosin Era has inherited the traditional cultural craft practices from the Ayutthaya period. Chang Sa-na had been craftsmanship under the royal patronage of the Grand Palace and the Front Palace in the reign of King Rama I onward to the reign of King Rama VI. Then, during the reign of King Rama VII to the reign of King Rama IX, or the contemporary King, Chang Sa-na has disappeared because of the changing context of political administration, society and culture. However, the existence of the craft of Chang Sa-na has continued to be practiced in royal dress (Khrueang Song), royal regalia (Khruang Sung), ornamentation of ceremonial vehicles, ceremonial palanquins, and royal barges decorated with cloth and embroidery for the King in important royal ceremonies. This reflects the cultural inheritance existing in the contemporary time with respect to valuable art and cultural heritage in the Rattanakosin Era.

Article Details

How to Cite
Kulthamrong, R. (2023). The Existence of Chang Sa-na or Sewing Work in Thai Society in the Rattanakosin Era. Journal of Thai Studies, 9(2), 99–130. Retrieved from https://so04.tci-thaijo.org/index.php/TSDJ/article/view/263644
Section
Research article
Author Biography

Rungaroon Kulthamrong

Researcher p7, Institute of Thai Studies, Chulalongkorn University

References

กฎหมายตราสามดวง เล่ม ๑. พระนคร: คุรุสภา, ม.ป.ป.

กฎหมายตราสามดวง: พระทำนูน ฉบับราชบัณฑิตยสถาน จัดพิมพ์ตามต้นฉบับหลวงของสำนักหอสมุดแห่งชาติ. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๓๓.

จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแถลงพระบรมราชาธิบายแก้ไขการปกครองแผ่นดิน ฉบับตัวเขียนสอบทานกับฉบับพิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. ๒๔๗๐. พระนคร: สมาคมประวัติศาสตร์, ๒๕๕๑.

จุลทัศน์ พยาฆรานนท์, ช่างหลวง, สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคกลาง เล่ม ๔. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, ๒๕๔๒.

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จกรมพระยา. “วินิจฉัยเรื่องเครื่องต้น” วารสารกรมศิลปากร ปีที่ ๓ เล่มที่ ๕ (กุมภาพันธ์ ๒๔๙๓): ๗๓ - ๗๗.

ทำเนียบนาม ภาคที่ ๒ ตำราตำแหน่งข้าราชการฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล. พระนคร: โสภณพิพรรฒธนากร, ๒๔๖๒.

เทพลักษณ์เลขา, หลวง. หอศิลป์. ม.ป.ท., ม.ป.ป.

แผ่นพับประชาสัมพันธ์โรงเรียนช่างฝีมือในวัง (หญิง) ฝ่ายพระราชฐานชั้นใน พระบรมมหาราชวัง พ.ศ. ๒๕๕๖.

พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแถลงพระบรมราชาธิบายแก้ไขการปกครองแผ่นดิน. พระนคร: โสภณพิพรรฒธนากร, ๒๔๗๐.

พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ - ๔ เล่ม ๒ ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). กรุงเทพฯ: ศรีปัญญา, ๒๕๕๕.

พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ฉบับหอสมุดแห่งชาติ รัชกาลที่ ๓ – รัชกาลที่ ๔. พระนคร: คลังวิทยา, ม.ป.ป.

ยุนีย์ ธีระนันท์ และปาริด์ชาติ ไกรสร, พัฒนาการผ้าลายทองแผ่ลวดในพระราชพิธี เอกสารประกอบการประชุมวิชาการระดับชาติเรื่อง วัฒนธรรมผ้าปักของไทย จัดโดยสถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วันที่ ๗ – ๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖ ณ ห้องประชุม ๑๐๕ อาคารมหาจุฬาลงกรณ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ราชกิจจานุเบกษาในรัชกาลที่ ๕ เล่มที่ ๑ – ๒ (จ.ศ. ๑๒๔๖ – ๑๒๔๗) พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: ต้นฉบับ, ๒๕๔๙.

ราชกิจจานุเบกษาในรัชกาลที่ ๕ เล่มที่ ๓ (จ.ศ. ๑๒๔๘) พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: ต้นฉบับ, ๒๕๔๙.

ราชกิจจานุเบกษาในรัชกาลที่ ๕ เล่มที่ ๔ (จ.ศ. ๑๒๔๙) พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: ต้นฉบับ, ๒๕๔๙.

ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมศัพท์ศิลปกรรม อักษร ก – ช ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๕๐.

ศุกลรัตน์ ธาราศักดิ์, แปล. ราชสำนักสยามในทรรศนะของหมอสมิธ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, ๒๕๓๗.

สมบัติ จำปาเงิน, ความรู้สารพัดนาม. พระนคร: โอเดียนสโตร์, ๒๕๑๘.

สารานุกรมพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เล่ม ๑. กรุงเทพฯ: เจริญวิทย์การพิมพ์, ๒๕๒๓.

สารานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม ๕. พระนคร: รุ่งเรืองธรรม, ๒๕๐๕-๒๕๐๖.

สารานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม ๖ พระนคร: รุ่งเรืองธรรม, ม.ป.ป.

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารรัชกาลที่ ๕ กระทรวงนครบาล ร.๕ น/๗๑๔ เรื่องขอหมายให้นายทองตามจับนายปลั่ง นายจิว นายช้าง นายแสง นายขำ นายชุ่ม เลขกรมช่างสนะหลบหนีอยู่บ้านบางขุนเทียน แขวงกรุงเทพให้มาสักหมายหมู่ไว้รับราชการต่อไป

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมราชเลขาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ รัชกาลที่ ๕ เบ็ดเตล็ด ร.๕ บ.๑๑/๕๕ เรื่องเงินค่าภาพปักของท่านผู้หญิงเปลี่ยนที่ยืมไปแสดงพิพิธภัณฑ์เมืองชิคาโก (๒๖-๒๘ มีนาคม ร.ศ. ๑๒๔)

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมราชเลขาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ รัชกาลที่ ๕ ร.๕ ศ.๒๒/๑ เรื่องตาลิปัตรและพัดยศ (๒๔ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๐๘ – ๓๐ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๑๐)

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ ศธ ๐๗๐๑.๑/๗๑ เรื่องหน้าที่และการแบ่งส่วนราชการของกรมศิลปากร (พ.ศ. ๒๔๙๕)

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ ศธ. ๐๗๐๑.๑.๑/๕ เรื่องโอนงานจากสำนักราชวัง (พ.ศ. ๒๔๗๘ – ๒๔๘๑)

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ ศธ. ๐๗๐๑.๓๑/๔ เรื่องตั้งโรงเรียนศิลปากร (พ.ศ. ๒๔๗๗ – ๒๔๘๒)

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ ศธ. ๐๗๐๑.๔๐/๑๑๙ เรื่องรายนามข้าราชการกระทรวงวังที่โอนมากรมศิลปากร

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ (๔) ศธ. ๒.๒.๑/๙๗ เรื่องการซ่อมลวดลายเรือ และเครื่องตกแต่งประกอบ เรือพระราชพิธี ๓ ลำ คือเรือพระที่นั่งศรีสุพรรณหงส์ เรือพระที่นั่งอนันตนาคราช เรือพระที่นั่งเอนกชาติภุชงค์ (๒ มกราคม ๒๕๑๑ – ๘ มกราคม ๒๕๑๗)