ปัญหาการรับฟังความคิดเห็นและการประเมินผลกระทบในการตรากฎหมาย

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยศึกษาเอกสารจากตัวบทกฎหมาย ตำราทางวิชาการ งานวิจัย ข้อมูลจากเว็ปไซต์         ทางอินเตอร์เน็ต ทั้งของประเทศไทยและของต่างประเทศเกี่ยวกับการรับฟังความคิดเห็นและการประเมินผลกระทบในการ                ตรากฎหมาย ทำการสัมภาษณ์เชิงลึกเพื่อเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์ปัญหา สรุปและข้อเสนอแนะ

จากการศึกษาวิจัยพบว่า กระบวนการตรากฎหมายตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 มาตรา 77 วรรคสอง กำหนดให้  ก่อนการตรากฎหมาย รัฐพึงจัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นของผู้เกี่ยวข้อง วิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมายอย่างรอบด้านและเป็นระบบ ซึ่งระบบนี้คือ ระบบ RIA หรือการประเมินผลกระทบในการออกกฎหมาย ที่มีต้นแบบมาจากสหรัฐอเมริกา โดยมีหลักการสำคัญ 3 ขั้นตอน คือ เผยแพร่ข้อมูลต่อสาธารณ เปิดรับฟังความคิดเห็นจากสาธารณ            และการเผยแพร่ร่างกฎหมายฉบับสุดท้าย แต่มีปัญหาว่า หน่วยงานที่เสนอร่างกฎหมายไม่เข้าใจในระบบ RIA                  และไม่มีหน่วยงานกลางที่ตรวจสอบคุณภาพของการรับฟังความเห็นสาธารณะของหน่วยงานราชการต่าง ๆ                     ซึ่งในต่างประเทศจะมีหน่วยงานกลางในการดูแลเกี่ยวกับการจัดทำการประเมินผลกระทบกฎหมาย เช่น สหรัฐอเมริกาสำนักงานประธานาธิบดีของสหรัฐอเมริกา เป็นหน่วยงานหลัก และออสเตรเลียมีสำนักงาน Best Practice Regulatory Office คอยดูแล อีกทั้ง มาตรา 77 วรรคสอง และ พรบ.หลักเกณฑ์การจัดทำร่างกฎหมายและการประเมินผลสัมฤทธิ์      ของกฎหมาย พ.ศ. 2562 มาตรา 5 วรรคสามก็ไม่ได้กำหนดถึงขั้นตอนหรือระยะเวลาในการรับฟังความคิดเห็นไว้เช่นกัน  ดังนั้นปัจจุบัน หากจะเสนอร่างกฎหมายการจัดการรับฟังความคิดเห็นของประชาชน ต้องปฏิบัติตามมติรัฐมนตรี               ที่กำหนดให้การรับฟังความคิดเห็นต้องรับฟังผ่านระบบเทคโนโลยีสารสนเทศของหน่วยงานนั้นอย่างน้อย 15 วัน               ซึ่งมีความเห็นว่าน้อยเกินไปจึงทำให้ได้ข้อมูลจากประชาชนผู้ที่มีส่วนได้เสียไม่ครบทุกด้าน เพื่อเป็นการแก้ไขปัญหาดังกล่าวจึงต้องตั้งหน่วยงานกลางที่ตรวจสอบคุณภาพของการรับฟังความเห็นของประชาชน กำหนดจำนวนระยะเวลาในการเปิดรับฟังความคิดเห็น 30 วัน และกำหนดจำนวนข้อมูลที่จะนำมาใช้ได้ต้องเก็บมาจากผู้แสดงความคิดเห็นไม่น้อยกว่า 500 คน