จดหมายเหตุบัญชีน้ำฝน องค์ความรู้ด้านอุทกศาสตร์สมัยรัชกาลที่ ๔ - ๕

บทคัดย่อ

จดหมายเหตุบัญชีน้ำฝนเป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ (พ.ศ.2352-2435) สมเด็จพระสังฆราชเจ้าพระองค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงครองวัดบวรนิเวศวิหารระหว่าง พ.ศ.2394-2435 ด้วยเหตุที่ทรงเป็นศิษย์ของพระวชิรญาณภิกขุ (ต่อมาคือพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4) ทำให้ทรงมีแนวคิดกว้างไกล นำยุคสมัยและเป็นวิทยาศาสตร์มากขึ้น พระนิพนธ์เรื่องจดหมายเหตุบัญชีน้ำฝนเป็นบันทึกรายวันที่ทรงจดจานวนปริมาณน้ำฝนในช่วงเดือนต่างๆ เป็นระยะเวลานานถึง 45 ปี ตั้งแต่ พ.ศ.2398-2433 นับว่าเป็นการเก็บสถิติน้ำฝนในประเทศไทยเป็นครั้งแรกที่ยาวนานที่สุดและเป็นการวัดระดับน้ำที่เข้าสู่การเป็นสากล คือใช้มาตราวัดแบบเซนติเมตร นอกจากนี้ในจดหมายเหตุบัญชีน้ำฝนยังทรงอธิบายเรื่องปริมาณ “ห่าฝน” และทรงบันทึกเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์และปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ เช่น น้ำเหนือไหลบ่า การเกิดน้ำขุ่นแดงเป็นตะกอน การเกิดคราส และการเกิดทุพภิกขภัยในสถานที่ต่างๆ รวมทั้งเหตุการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นในสยาม เช่น การรับช้างเผือก การเกิดโรคระบาด เป็นต้น นับได้ว่าจดหมายเหตุบัญชีน้ำฝนเล่มนี้เป็นการบันทึกความเปลี่ยนแปลงทางสภาพอากาศและสภาพสังคมไทยในสมัยรัชกาลที่ 4-รัชกาลที่ 5 ได้เป็นอย่างดี