พระธาตุเชิงชุม: ตำนานและบทบาทที่มีอิทธิพล ต่อวิถีชีวิตชาวสกลนคร

บทคัดย่อ

         บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมตำนานที่เกี่ยวข้องกับองค์พระธาตุเชิงชุมและศึกษาบทบาทขององค์พระธาตุเชิงชุมที่มีต่อวิถีชีวิตของชาวสกลนคร โดยเก็บข้อมูลจากคำบอกเล่าของปราชญ์ชาวบ้านซึ่งเป็นข้อมูลมุขปาฐะและเอกสารชั้นต้นที่เป็นลายลักษณ์อักษร และวิเคราะห์ข้อมูลตามกรอบแนวคิดด้านคติชนวิทยา

         ผลการศึกษาพบว่าตำนานพระธาตุเชิงชุมแบ่งออกได้เป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่เป็นตำนานพื้นบ้านและส่วนที่เป็นเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ ส่วนที่เป็นตำนานพื้นบ้าน ได้แก่ ตำนานแม่กาเผือก อุรังคธาตุ (ตำนานพระธาตุพนม) ตำนานเมืองล่ม ตำนานพญานาค ส่วนที่สองบันทึกในมิติทางประวัติศาสตร์ ได้แก่ พงศาวดารเมืองสกลนครบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษรในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เป็นหลักฐานที่ใช้อธิบายประวัติความเป็นมาของจังหวัดสกลนคร โดยเฉพาะในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ประวัติศาสตร์เมืองสกลนคร ปูมเมืองสกลนคร และจดหมายเหตุการณ์บูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุเชิงชุม จังหวัดสกลนคร พ.ศ. 2557 ทั้ง 3 เรื่องอธิบายประวัติความเป็นมาของจังหวัดสกลนคร ช่วยคลี่คลายประวัติความเป็นมาของจังหวัดสกลนคร ส่วนบทบาทของพระธาตุเชิงชุมต่อชาวสกลนครนั้น ได้แก่ บทบาทการถ่ายทอดเรื่องราวความเป็นท้องถิ่น บทบาทการสร้างอัตลักษณ์ของท้องถิ่น และบทบาทการจัดระเบียบสังคม