“ได้ดื่มจากน้ำให้รักษาน้ำ ได้กินจากป่าให้รักษาป่า”: แนวคิดเรื่องชาติพันธุ์กับสิ่งแวดล้อมในสารคดีเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ

บทคัดย่อ

              บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องชาติพันธุ์กับสิ่งแวดล้อมในสารคดีเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอที่ปรากฏในตัวบทสารคดีเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ จำนวน 30 เรื่อง ตีพิมพ์ระหว่าง พ.ศ. 2529 - พ.ศ. 2559 ผลการศึกษาพบว่าสารคดีกลุ่มดังกล่าวนำเสนอแนวคิดเรื่องชาติพันธุ์กับสิ่งแวดล้อม 3 แนวคิด ได้แก่ 1) แนวคิดเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอกับธรรมชาติที่นำเสนอให้เห็นวิถีชีวิตของชาวปกาเกอะญอที่ผูกพันใกล้ชิดกับสิ่งแวดล้อม 2) แนวคิดเรื่องการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมกับมิติทางวัฒนธรรมที่แสดงให้เห็นว่าการพิจารณาประเด็นสิ่งแวดล้อมไม่สามารถแยกขาดจากการเข้าใจความเชื่อและวิถีปฏิบัติของกลุ่มชาติพันธุ์ได้ และ 3) แนวคิดเรื่องสิ่งแวดล้อมกับสิทธิมนุษยชนที่สะท้อนให้เห็นการต่อสู้ของกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอเพื่อเข้าถึงแหล่งทรัพยากรทางธรรมชาติ ทั้งนี้ กลวิธีสำคัญที่ใช้ในการนำเสนอแนวคิดดังกล่าว ได้แก่ การเลือกสรรเนื้อหาที่แสดงวิถีชีวิตของชาวปกาเกอะญอในด้านต่างๆ การอ้างอิงวรรณกรรมมุขปาฐะของกลุ่มชาติพันธุ์ การเปรียบเทียบมุมมองผู้เล่าเรื่องทั้งจากมุมมองของกลุ่มชาติพันธุ์กับคนนอกพื้นที่และการใช้ภาพพจน์โวหารเพื่อนำเสนอความสัมพันธ์อันลึกซึ้งระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์กับสิ่งแวดล้อม โดยแนวคิดและกลวิธีทางวรรณศิลป์ที่นำเสนอผ่านเนื้อหาและเรื่องเล่าต่างๆ นั้น แสดงให้เห็นคุณค่าของวรรณกรรมวิจารณ์เชิงนิเวศในด้านการสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมผ่านเรื่องเล่าเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์